مشکلات و ناهنجاری های دهان و دندان

مشکلات دهان و دندان محدود به خرابی دندان یا پوسیدگی آن نمی باشد. خیلی از مشکلات دیگر مانند انحراف فک، عقب و جلو بودن دندان ها، هم راستا نبودن دندان های بالا و پایین، فاصله بین دندان ها، مشکلات تنفسی، مشکلات ظاهری در ناحیه فک و غیر طبیعی بودن فرم آن و موارد دیگری از این دست در شاخه مشکلات و ناهنجاری های دهان و دندان قرار می گیرند. این ناهنجاری ها نه تنها امورات روزانه مانند خوردن و آشامیدن و حرف زدن را تحت تاثیر قرار می دهد بلکه باعث آسیب دیدگی بیشتر دندان ها می شوند از طرفی اعتماد به نفس فرد را کاهش می دهند. با توجه به این موارد نیاز است که در این زمینه اطلاعات کافی داشته باشیم و برای درمان آن اقدام نماییم.

همچنین درباره انواع بایت دندان بخوانید

ناهنجاری های دهان و دندان چیست؟

تعداد این ناهنجاری ها زیاد است و در تعریف آن باید نمونه های مختلفی از این مشکلات را مثال زد. پرتکرارترین ناهنجاری هایی که در میان افراد وجود دارد شامل عدم رشد صحیح دندان ها، بی نظمی در دندان ها به سمت جلو و عقب، رشد غیر طبیعی فک ها در جهت های مختلف، وجود فاصله بین دندانها در زمان بستن دهان، کوچک بودن یک فک نسبت به دیگری، فاصله بین دندان ها، روی هم قرار گرفتن دندان ها و … می شود.در حالت کلی هر زمان شرایط دندان و فک فرد از حالت طبیعی خارج باشد و برای او عوارض و مشکلاتی را به همراه داشته باشد، مبتلا به ناهنجاری دهان و دندان می باشد.

انواع مختلف ناهنجاری های دهان و دندان

برای مشاوره بهتر بیمار و تقسیم بندی مسیرهای درمانی و مراقبتی، ناهنجاری های دهان و دندان را در انواع مختلف دسته بندی کرده اند. برخی از این دسته بندی ها مشکل زیادی را بوجود نمی آورند و بیشتر از نظر ظاهری فرد ممکن است احساس خوبی نداشته باشد، برخی دیگر حتما باید درمان شوند و جدایی از جنبه ظاهری در بلند مدت عوارض مختلفی را برای فرد بوجود می آورند که مهمترین آن آسیب رسیدن به دندان ها و زبان، مشکل در خوردن و آشامیدن، نفس کشیدن و صحبت کردن است. مهمترین انواع ناهنجاری ها عبارتند از:

   ۱. اوربایت

زمانی که دندان های بالایی فرد دارای رشد بیشتری باشند و به مقدار زیادی دندان های فک پایین را بپوشانند، فرد دچار اختلال اوربایت می باشد.

   ۲. اورجت

زمانی که دندانهای جلویی دارای رشد غیر طبیعی به سمت جلو و خارج دهان باشند، فرد مبتلا به ناهنجاری اورجت است.

   ۳. کراس بایت

پوشیده شدن دندان های فک پایین به صورت غیر طبیعی و نامنظم توسط دندان های فک بالا به اسم کراس بایت شناخته می شود.

   ۴. آندر بایت

در حالت طبیعی دندان های قسمت جلویی فک بالا جلوتر از دندان های فک پایین هستند، اگر برعکس باشد و دندان های فک پایین جلوتر باشند و روی دندان های فک بالا قرار بگیرند، فرد دچار اختلال آندر بایت می باشد.

   ۵. اپن بایت

اگر در زمان بسته بودن دندان ها، بین دندان های جلویی فک بالا و پایین فاصله وجود داشته باشد، اختلال اپن بایت رخ داده است و در زمان صحبت یا خوردن و آشامیدن فرد دچار مشکل می شود.

   ۶. دیپ بایت

اگر زمانی که به آینه نگاه می کنید نتوانید دندان های فک پایین خود را ببیند و همه آنها توسط دندان های فک بالا پوشیده شده باشند به عارضه دیپ بایت دچار هستید.

   ۷. روی هم افتادگی دندان ها

افرادی که دندان های پر با ازدحام بالا دارند معمولا دچار این اختلال می شوند که دندان های آنها روی هم قرار می گیرند و حالت غیر طبیعی ایجاد می کنند.

   ۸. انحراف در خط میدلاین

در حالت طبیعی دندان و فک، باید خط مرکزی دندان های بالا و پایین به صورت کامل و درست روی هم قرار بگیرد، عدم تطابق درست این خط یک انحراف است و زیبایی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.

   ۹. چرخش دندانی

زمانی که تاج یک دندان در راستای خود رشد نکند و حالت پیچیدگی به خود بگیرد، سطح کناری دندان قابل مشاهده می شود و ترتیب و یک دستی دندان ها را به هم می ریزد.

نمونه درمان اصلاح چرخش دندان های نیش:

   ۱۰. غیبت دندانی

عدم رشد به موقع دندان و جایگزینی فضای آن با رشد انحرافی دندان دیگر، با عنوان غیبت دندانی شناخته می شود که در ادامه مسیر رشد دندان مسدود می گردد.

   ۱۱. جلو زدگی و عقب زدگی فک

رشد یک فک نسبت به دیگری همراه با دندان های آن به سمت بیرون دهان جلو زدگی شناخته می شود و اگر فک و دندان ها به سمت داخل رشد کند به عنوان عقب زدگی فک معرفی می گردد.

انواع مال اکلوژن

سطح تماس دندان ها هم از جنبه زیبایی و هم از نظر کارکردی بسیار اهمیت دارد. اگر سطح تماس دندانها در حالت طبیعی و استاندارد خود نباشند، اختلال مال اکلوژن ایجاد شده است. ریشه این نوع اختلال معمولا وراثتی است که در موارد نادری مشکلات دیگر و عوامل جانبی و حادثه ای نیز بر روی آن تاثیرگذار خواهد بود. در اکثر مواردی که فرد دچار ناهنجاری دهان و دندان است معمولا اختلال مال اکلوژن نیز رخ می دهد، چرا که سطوح دندان ها به صورت صحیح روی هم قرار نمی گیرند. مال اکلوژن در کلاس های مختلف دسته بندی می شود که عبارت است از:

• مال اکلوژن کلاس ۱

اختلال جلوتر بودن بیش از اندازه دندان های جلویی فک بالا از دندان های جلویی فک پایین در کلاس ۱ قرار می گیرد.

• مال اکلوژن کلاس ۲

اگر جلو زدگی دندان ها و فک بالا بسیار شدید باشد و همچنین این دندان ها دارای رشد بالایی باشند به نحوی که فرد مبتلا به اوربایت شدید باشد، او را در کلاس ۲ اختلال مال اکلوژن دسته بندی می کنند.

• مال اکلوژن کلاس ۳

حالت عکس کلاس ۲ در این نوع اتفاق می افتد، به گونه ای که فک پایین دارای جلو زدگی زیادی نسبت به فک بالا می باشد.

دلایل ایجاد ناهنجاری های دهان و دندان

طیف گسترده ای از عوامل مختلف سبب می شوند که ناهنجاری های دهان و دندان برای فرد ایجاد شود. مهمترین این دلایل عبارتند از:

• ژنتیک: فرم کلی رشد استخوان در نواحی مختلف بدن تحت تاثیر ژنتیک او اتفاق می افتد؛ فک و دندان ها نیز از این امر مستثنی نیستند. خانواده هایی که دارای این مشکلات هستند باید دقت بیشتری داشته باشند که در سنین کم کودکان را تحت معاینات متخصص دندانپزشکی قرار بدهند و روند جلوگیری و درمان ناهنجاری ها را شروع کنند.
• اتفاق و حادثه : مورد دوم که در جامعه کنونی باعث ناهنجاری های زیادی در دهان و دندان است، حوادث و اتفاقات مختلف می باشد. وارد شدن ضربه، تماس با سطوح سفت و …از این موارد می باشند.
• استفاده از پستانک و شیشه شیر: به خودی خود این موضوع عامل ناهنجاری نیست، اما اگر از پستانک و شیشه شیر غیر استاندارد و برای مدت طولانی تا سنین بالاتر برای کودک استفاده شود، احتمال ایجاد ناهنجاری وجود خواهد داشت.
• زود افتادن دندان های شیری : در مواردی که یک یا چند دندان شیری زودتر از بقیه می افتند، سایر دندان ها دچار انحراف می شوند. این مشکل باعث می شود هم نظم دندان ها به هم بخورد و هم دندان دائمی در زمان رشد به صورت صحیح در نیاید.
• ازدیاد دندان ها : افرادی که تعداد دندان های آنها زیاد است و فضای کافی در فک آنها برای رشد دندان ها وجود ندارد، دچار روی هم افتادگی دندان ها می شوند.
• دندان قروچه : این عادت نه تنها در کودکان که در بزرگسالان نیز وجود دارد و باعث می شود دندان ها به سمت جانبی دچار فشار و ساییدگی شوند.
• وجود فاصله بین دندان ها : این حالت در شرایط عکس ازدیاد دندان ها اتفاق می افتد و زمانی با آن مواجه می شوید که نسبت دندان ها به اندازه فک کم باشد. بین دندان ها فاصله ایجاد می شود و در کنار زیبایی دندان ها، سلامتی آنها را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
• تنفس کودکان از دهان : کودکانی که تمایل به نفس کشیدن از دهان دارند باید تحت مراقبت و معاینه قرار بگیرند. این نوع تنفس بی دلیل نمی باشد و در ادامه مشکلات دهانی بیشتری را نیز برای کودک ایجاد می کند.

علائم وجود ناهنجاری ها در دهان و دندان

در برخی موارد این ناهنجاری ها آنقدر شدید هستند که کاملا در ظاهر فرد نمود پیدا می کنند، در برخی موارد دیگر نیز نشانه های ظاهری کمی دارند اما در عملکرد دهان و دندان دچار اختلال می کنند. مهمترین نشانه های این مشکلات دهان و دندان عبارتند از:

• تنفس غیر طبیعی : افرادی که از بینی خود نفس نمی کشند و بیشتر از دهان خود برای نفس کشیدن استفاده می کنند مبتلا به عوارض دهان و دندان می باشند، تنگی فک یکی از این عوارض است.
• مشکل در خوردن و آشامیدن : اگر فرد در زمان غذا خوردن یا آشامیدن انواع نوشیدنی دچار مشکل می شود باید به متخصص مراجعه کند. عدم قرارگیری دندان ها روی هم، گاز گرفتن زبان و کناره های دهان، ایجاد مشکلات گوارشی و … در این موارد بوجود می آید.
• غیر طبیعی بودن فرم فک و چهره : عوارض و ناهنجاری های شدید به صورت بارز در چهره فرد قابل مشاهده است و متخصص می تواند نوع اختلال را در این موارد با معاینه چشمی نیز تشخیص دهد.
• عدم تکلم صحیح : مشکل در گفتار و عدم صحیح صحبت کردن از دیگر نشانه های وجود عارضه و ناهنجاری در دهان و دندان فرد می باشد.

نحوه تشخیص ناهنجاری های دهان و دندان

این نوع ناهنجاری ها توسط علائم و نشانه هایی که گفته شد قابل تشخیص می باشند و فرد با توجه به تغییرات ظاهری یا مشکلات موجود در تغذیه، صحبت و تنفس می تواند نسبت به این نوع ناهنجاری ها آگاهی پیدا کند. در مرحله جزئی تر با مراجعه به دندانپزشک و متخصص و انجام معاینات نوع دقیق تری از ناهنجاری تشخیص داده می شود. بهتر است برای انجام معاینات به متخصص ارتودنتیست مراجعه نمایید.

درمان ناهنجاری های دهان و دندان با کمک ارتودنسی

از ارتودنسی می توان به عنوان گسترده ترین و موفق ترین روش درمان ناهنجاری های دهان و دندان نام برد. متخصص ارتودنسی بعد از انجام معاینات اولیه و تشخیص نوع اختلال و عارضه موجود در فک و دندان فرد، بهترین نوع درمان ارتودنسی را انتخاب می کند. او با کمک این روش درمانی ناهنجاری های گسترده از جمله روی هم افتادگی دندان ها، عقب و جلو بودن دندان ها، فاصله دار بودن دندان ها، غیر هم راستا بودن دندان ها و … را بر طرف می نماید. همچنین مشکلات پایه ای مانند عدم جویدن صحیح غذا یا مشکل در تکلم در اثر ناهنجاری های دهان و دندان، با ارتودنسی قابل درمان است.

جراحی فک در درمان اختلال و ناهنجاری دهان و دندان

از دیگر روش های درمانی برای ناهنجاری های فک، جراحی می باشد. این نوع جراحی با نام ارتوگناتیک معرفی می شود و در مواردی که شدت ناهنجاری بسیار زیاد است کاربرد دارد. زمانی که متخصص تشخیص دهد ارتودنسی توانایی درمان ناهنجاری موجود را ندارد، برای درمان فرد جراحی فک را تجویز می کند. جراحی فک باید در سنی انجام شود که رشد فک و دندان ها متوقف شده باشد تا بهترین نتیجه را ایجاد کند.

بهترین سن درمان ناهنجاری های دهان و دندان

از آنجایی که فک و دندان ها در دوران کودکی در حال رشد می باشند به شکل بهتر و ساده تری می توان آنها را مدیریت کرد و روند رشد آنها را با ارتودنسی دندان در کودکان اصلاح نمود. توصیه متخصصان این است که از زمان کودکی و همراه با افتادن دندان های شیری معاینات دوره ای برای کودک انجام شود. در این شرایط هرگونه ناهنجاری اگر وجود داشته باشد توسط متخصص تشخیص داده می شود و روند درمان آن در فاز یک یعنی بازه سنی ۷ سالگی و در فاز دو یعنی بازه سنی ۱۰ تا ۱۴ سالگی انجام می گیرد.

درمان ناهنجاری ها در این سنین مزیت هایی دارند از جمله زمان کوتاه تر دوره درمان و همچنین هزینه کمتر درمان آن نسبت به افراد بزرگسال است. اما انجام درمان های ناهنجاری دهان و دندان در تمام سنین امکان پذیر می باشد و نگرانی در این زمینه وجود ندارد.

عوارض عدم درمان ناهنجاری های دهان و دندان

بهتر است مشکلات دهان و دندان در سنین کودکی بسیار جدی گرفته شود، چرا که این ناهنجاری ها با رشد فرد، بیشتر نمود پیدا می کنند و مشکلات و عوارض آنها نیز بیشتر می شود. از طرفی انجام درمان ناهنجاری ها در سنین بالا هم زمان و هزینه بیشتری را مصرف می کند و هم اینکه بازدهی درمان و نتایج آن کاهش پیدا می کند. مشکلات و عوارضی که با ماندگاری ناهنجاری های دهان و دندان ایجاد می شوند شامل موارد زیر هستند:

• غیر طبیعی شدن چهره فرد
• کاهش اعتماد به نفس تحت تاثیر مشکلات ظاهری
• عدم توانایی صحبت کردن صحیح
• ایجاد مشکل در جویدن غذا
• مشکلات گوارشی ناشی از عدم صحیح غذا خوردن و تنفس
• افزایش خرابی و پوسیدگی دندان ها
• افزایش احتمال ساییدگی و شکستن دندانها
• ایجاد درد در ناحیه ریشه دندان و فک ها
• ایجاد درد در شقیقه ها، گونه ها و نواحی اطراف گوش ها
• در رفتگی فک و نیاز به جراحی فک در بزرگسالی

درمان مال اکلوژن چقدر طول می کشد؟

درمان ناهنجاری ها تحت تاثیر عوامل مختلفی است که باعث می شود طول درمان متغیر باشد. پارامترهایی مانند شدت ناهنجاری، سن فرد، نوع ناهنجاری، وضعیت جسمی بیمار و … در طول درمان دخیل هستند و متخصص بعد از در نظر گرفتن این موارد طول درمان را مشخص می کند.

آیا می توان از ناهنجاری کلاس ۲ جلوگیری کرد؟

از آنجایی که ناهنجاری کلاس ۲ تحت تاثیر پارامتر های ژنتیکی و وراثتی ایجاد می شود، جلوگیری از آن به دشواری امکان پذیر می باشد. مهمترین نکته در مورد این ناهنجاری شروع فرآیند معاینه و درمان است که باید والدین در سنین کم و با توجه به در نظر گرفتن این مشکل در بعد وراثتی خود، کودک خود را به متخصص ارجاع بدهند. شروع مراقبت ها و معاینات توسط متخصص و همچنین نکات آموزشی و مراقبتی که به والدین بیان می شود، در زمینه جلوگیری از ناهنجاری کلاس ۲ بسیار کمک می کند.