درمان یک ناهنجاری دندانی یا فک به دو دلیل اصلی انجام می گیرد، اول برای سلامتی و جلوگیری از شدت بیشتر ناهنجاری و دوم برای ایجاد تغییرات ظاهری در فرد تا اعتماد به نفس بیشتری ایجاد گردد و مراجعه کننده با احساس آرامش بیشتری در جمع های مختلف حضور پیدا کند. به عنوان بهترین درمان و پر استقبال ترین درمان در این زمینه می توان به ارتودنسی دندان اشاره کرد که شامل روش های معمولی و روش های نوین مانند ارتودنسی ثابت، ارتودنسی نامرئی و ارتودنسی لینگوال نیز می باشد. تنوع ارتودنسی ثابت، مزایا، معایب، فرآیند و هزینه درمان از جمله مورادی است که در این مطلب با هم مرور می کنیم.
یک روش درمانی صاف کردن دندان ها، از بین بردن ناهنجاری های فک، ایجاد همراستایی دندان ها و فک ها، ارتودنسی ثابت است که در آن براکت های مخصوص ارتودنسی با چسب ویژه بر روی دندان چسبانده می شوند و با کمک سیم ارتودنسی این براکت ها به هم متصل و تحت فشار قرار می گیرند. متخصص ارتودنسی با کشیدن این سیم به گونه ای با براکت ها به دندان ها فشار وارد می کند که در جهت اصلاح وضعیت موجود حرکت کنند و در موقعیت مناسب و طبیعی قرار بگیرند. ارتودنسی ثابت دارای انواع روش اجرا و همچنین تنوع براکت از نظر جنس و طراحی می باشد. از آنجایی که در این روش براکت ها به دندان ها چسبانده می شوند امکان برداشتن براکت توسط خود فرد وجود ندارد و همین موضوع سبب شده است که به آن ارتودنسی ثابت بگویند.
انواع ارتودنسی ثابت دندان
متناسب با اینکه براکت استفاده شده از چه جنسی باشد، چه ویژگی داشته باشد و کجای دندان نصب شود، ارتودنسی ثابت به چند نوع تقسیم می گردد:
- ارتودنسی ثابت معمولی : در این نوع ارتودنسی از براکت های فلزی ساده و معمولی استفاده می شود که همه ما با آنها برخورد داشتیم و از سال ها قبل استفاده می شوند و همچنان بخاطر نتایج خوب و مناسبی که ارائه می دهند و شرایط قیمتی، دارای استقبال بالایی هستند.
- ارتودنسی ثابت شفاف : زمانی که براکت استفاده شده سرامیکی باشد که دارای رنگی مشابه دندان ها یا رنگ شفاف هستند به آن ارتودنسی شفاف یا ارتودنسی سرامیکی دندان می گویند.
- ارتودنسی ثابت دیمون : یک روش نوین از درمان ارتودنسی است که مانند ارتودنسی ثابت معمولی در سطح دندان ها اجرا می شود با این تفاوت که براکت های آن دارای قابلیت خود تنظیم شوندگی هستند. ارتودنسی ثابت دیمون خود نیز با توجه به اینکه جنس براکت از چه ماده ای باشد به دسته های مختلف تقسیم می شود.
- ارتودنسی ثابت لینگوال : زمانی که تجهیزات ارتودنسی در پشت دندان ها به گونه ای نصب شود که از روبرو قابل مشاهده نباشند، ارتودنسی لینگوال اجرا شده است. انجام این نوع ارتودنسی نسبت به ارتودنسی های دیمون و معمولی سخت تر است ولی به دلیل دیده نشدن تجهیزات ارتودنسی فرد احساس راحتی بیشتری دارد.
مزایای ارتودنسی ثابت
این نوع ارتودنسی بعد از نصب تا اتمام درمان در سطح دندان ها قرار دارد و از روی آنها جدا نمی شود. همین امر سبب می گردد که مزایای زیر برای فرد توسط این روش فراهم گردد :
- قدرت درمانی این روش بسیار بالا می باشد.
- قابلیت درمان ناهنجاری تمام دندان ها با ارتودنسی ثابت وجود دارد.
- اغلب ناهنجاری های دهان و دندان در شدت های مختلف را می توان با ارتودنسی ثابت درمان کرد.
- روند درمان و تغییرات ایجاد شده کاملا تحت کنترل است و بهترین بازدهی ممکن را فراهم می کند.
- تجهیزات ارتودنسی ثابت به صورت آماده می باشند و مستقیم روی دندان نصب می گردند.
- فرآیند درمان ناهنجاری با سرعت مناسبی انجام می شود.
- بهترین روش برای ناهنجاری های دهان و دندان کودکان می باشد.
- برای افرادی که فراموش کاری دارند یا همکاری مناسبی با متخصص ندارند، ارتودنسی ثابت مفیدتر است.
معایب ارتودنسی ثابت
در کنار مزایا، معایب و محدودیت هایی توسط این درمان برای فرد بوجود می آید که بیشتر جنبه مراقبتی و احتیاط دارند و باید در طول درمان به آنها توجه کند.
- احتمال ایجاد زردی و کدری سطح دندان به دلیل وجود براکت ها به مدت طولانی.
- ایجاد تغییرات ظاهری در ارتودنسی های معمولی و دیمون که ممکن است فرد احساس رضایت خوبی از چهره اش به دلیل تجهیزات ارتودنسی نداشته باشد.
- نظافت و بهداشت دهان و دندان سخت انجام می شود و باید با دقت و حوصله زیاد برای آن وقت گذاشت.
- ایجاد حساسیت در روزهای اول بخاطر وجود تجهیزات ارتودنسی در دهان و دندان.
- احتمال آسیب به دندان های عصب کشی شده و پر شده وجود دارد.
- سطح دندان باید برای نصب براکت ها تراشیده شود و احتمال آسیب به مینای دندان توسط دندانپزشک کم تجربه با توانایی پایین، وجود دارد.
- فشار براکت ها و سیم ها به صورت پیوسته بر روی دندان ها احساس می شود.
- در خوردن غذا و خوراکی ها و صحبت کردن مخصوصا در روزهای اولیه ممکن است کمی مشکل ایجاد شود.
روند درمان ارتودنسی ثابت
پس از آنکه تجهیزات ارتودنسی ثابت در سطح بیرونی یا داخلی دندان ها قرار گرفت، فرآیند اصلاح و درمان آغاز می گردد. این روند به گونه ای نیست که فرد صبح به صبح متوجه تغییرات ایجاد شده گردد. میزان تغییرات بسیار ناچیز و حدود یک میلیمتر در ماه است. در فرآیندهای درمانی که به دلیل تراکم بالا قبل از ارتودنسی متخصص اقدام به کشیدن دندان مراجعه کنند نماید، تغییرات ناشی از درمان ارتودنسی در محدوده دندان خالی شده با سرعت بیشتری قابل مشاهده خواهد بود. در روند درمانی حضور مرتب بیمار در جلسات دوره ای معاینه الزامی می باشد. این جلسات بسته به نوع ارتودنسی و شرایط ناهنجاری بین یک ماه تا 45 روز تکرار می گردد و متخصص ارتودنسی با انجام معاینات کامل، وضعیت سیم و براکت ارتودنسی را بررسی می کند و ممکن است فشار اعمالی آنها را بیشتر نماید. روزهای اول بعد از هر مراجعه ممکن است فرد احساس فشار بیشتری در دندان ها داشته باشد.
در طول درمان اگر براکتی از دندان ها جدا شد یا انتهای سیم ارتودنسی از محل خود خارج گردید، با درخواست وقت و نوبت اضطراری از متخصص، برای رفع مشکل اقدام نمایید.
چه مشکلات و ناهنجاری هایی با این روش درمان می شود؟
بخاطر قابلیت درمانی که ارتودنسی ثابت فراهم می کند، می توان بیشتر ناهنجاری های دندان و فک را به صورت مستقیم یا به صورت روش مکمل توسط این آن درمان کرد. از جمله:
- درمان و اصلاح کج بودن دندان ها نسبت به یکدیگر
- درمان دندان های چرخیده
- درمان ناهنجاری های خفیف تا سطح متوسط، موجود در فک ها
- درمان ناهنجاری اوربایت
- درمان ناهنجاری آندربایت
- درمان ناهنجاری اپن بایت
- درمان تراکم بالای دندان ها و روی هم قرار گرفتگی آنها
- درمان و اصلاح غیر طبیعی بودن یک یا چند دندان
- درمان ناهنجاری انحراف فک ها نسبت به یکدیگر
اگر شدت ناهنجاری موجود در فک مانند جلو زدگی یا عقب زدگی فک ها نسبت به یکدیگر بسیار شدید باشد، ممکن است برای فرد جراحی فک تجویز گردد و سپس بعد از درمان جراحی فک از ارتودنسی ثابت به عنوان روش مکمل درمان استفاده شود.
مراحل انجام ارتودنسی ثابت
برای دستیابی به بهترین نتیجه درمان ارتودنسی ثابت باید مسیر درمانی زیر را زیر نظر بهترین متخصص ارتودنسی طی کنید:
1. مشاوره و معاینه اولیه: در این جلسه متخصص یک معاینه اولیه از وضعیت دندان های شما خواهد داشت تا سلامتی آنها مورد بررسی قرار بگیرد و همچنین در مورد فرآیند درمان ارتودنسی نکاتی را بیان می کند تا شما آمادگی انجام این درمان و مدت تقریبا طولانی آن را داشته باشید. برای مشاهده دقیق وضعیت دندان ها عکس های رادیوگرافی و OPG درخواست می شود. در مورد روش های ارتودنسی مناسب برای فرد توضیح داده می شود و برآورد اولیه ای از هزینه درمان و ارتودنسی نیز انجام می شود.
2. ترمیم دندان های معیوب: اگر دارای دندان پوسیده، خراب و یا دارای عیب دیگری باشید باید قبل از ارتودنسی ثابت به طور کامل آن را درمان نمایید. عدم درمان این مشکلات متخصص را از انجام ارتودنسی باز می دارد. از طرفی اگر این مشکلات تشخیص داده نشوند و درمان نگردند در طول ارتودنسی مشکلات زیادی را بوجود می آورند که الزام برداشتن تجهیزات ارتودنسی برای درمان یکی از این مشکلات است.
3. تهیه عکس وضعیت ناهنجاری قبل از درمان: این عکس ها برای تشخیص نهایی نوع ناهنجاری و همچنین قالب گیری بهتر کمک زیادی به متخصص می کند و از طرفی می توان نتایج نهایی بعد از درمان را با این عکس ها مقایسه کرد.
4. قالب گیری دندان ها: قبل از اجرای ارتودنسی باید یک قالب از دندان های مراجعه کننده تهیه شود و بر اساس آن تجهیزات و وسایل ارتودنسی آماده شوند.
5. قرار دادن بریس ارتودنسی ثابت در دهان: تجهیزات آماده شده و براکت های انتخابی متناسب با نوع روش ارتودنسی ثابت بر روی سطح یا پشت دندان ها نصب می شوند. براکت ها چسبانده و سیم ها متصل می گردند. بعد از اتمام نصب، نکات مربوط به نگهداری و مراقبت در طول ارتودنسی به مراجعه کننده بیان خواهد شد.
6. مراجعات منظم دوره ای در ارتودنسی ثابت: زمانی که ارتودنسی در دهان بیمار قرار داده شد باید به صورت دوره ای جهت تنظیم سیم ارتودنسی و معاینه کلی وضعیت دندان ها به متخصص مراجعه کند. فاصله بین هر مراجعه با توجه به نوع ناهنجاری و روش ارتودنسی ثابت استفاده شده، متفاوت است و توسط متخصص تعیین می گردد.
مدت زمان ارتودنسی ثابت
برای افراد مختلف نوع ناهنجاری و شدت آن متفاوت است. پس نمی توان یک تاریخ دقیق برای مدت زمان لازم جهت انجام ارتودنسی ثابت بیان کرد. در ناهنجاری های خفیف و معمولی مانند انحراف کم دندان ها ممکن است با 6 ماه ارتودنسی، مشکل درمان شود. برخی از مشکلات هم نیاز به انجام ارتودنسی تا نزدیک 3 سال را دارند. میانگین بیشترین درمان ها نیز بین یک تا دو نیم سال صورت گرفته است. بعد از اتمام زمان ارتودنسی ثابت با توجه به تجویز متخصص نیاز است که از نگهدارنده استفاده شود تا دندان ها و فک در شرایط پایدار باقی بمانند. مدت استفاده از نگهدارنده را متخصص ارتودنسی مشخص می کند.
سوالات متداول :
1. آیا درمان ارتودنسی ثابت درد دارد؟
درمان ارتودنسی به روش اصلاحی انجام می شود و دندان ها در حالت فشار از وضعیت غیر طبیعی خود به سمت وضعیت مناسب و مورد هدف انتقال داده می شوند. این نیروی فشاری که بر روی دندان ها اعمال می گردد در برخی مواقع برای فرد ایجاد درد و ناراحتی می کند. بیشترین زمانی هم که بیمار فشار را بر روی دندان های خود احساس می کند مربوط به زمانی است که طی مراجعات منظم، سیم ارتودنسی تنظیم می شود. بعد از هر مراجعه مدت کوتاهی احساس درد خواهید داشت. درد ناشی از ارتودنسی به هیچ عنوان خیلی شدید نیست و در مواردی می توان با مسکن آن را برطرف نمود.
2. کدام نوع براکت ارتودنسی برای من بهتر است؟
براکت های ارتودنسی ثابت دارای ویژگی های متفاوتی هستند که با توجه به نوع ناهنجاری و همچنین تصمیم مراجعه کننده می توانند انتخاب گردند. در صورتی که برای شما مخفی بودن ارتودنسی اهمیت بالایی دارد براکت های استفاده شده برای پشت دندان ها یا همان ارتودنسی لینگوال بهترین گزینه می باشد. اگر سطح ناهنجاری زیاد باشد، ارتودنسی ثابت معمولی و ارتودنسی دیمون گزینه مناسب تری هستند. ارتودنسی دیمون در زمان کمتر عملکرد بهتری را ارائه می کند اما بخاطر نوع براکت ها، هزینه آن نسبت به ارتودنسی ثابت بیشتر می باشد. بعد از معاینه و بررسی ناهنجاری دندان و دهان متخصص می تواند بهترین نوع براکت و روش ارتودنسی ثابت را به شما پیشنهاد کند.
3. آیا می توانم نوع دستگاه ارتودنسی ثابت را خودم انتخاب کنم؟
نوع ناهنجاری، شدت ناهنجاری، سن بیمار و شرایط زندگی او در انتخاب دستگاه ارتودنسی توسط متخصص تاثیر زیادی دارند. اما در مواردی که عملکرد و تاثیر گذاری چند روش ارتودنسی ثابت مشابه هم باشد، می توانید با مشورت متخصص، از روشی که با آن راحت تر هستید مانند ارتودنسی لینگوال یا دیمون استفاده کنید.
4. کدام روش درمان ارتودنسی ثابت ارزان تر است؟
ارتودنسی ثابت با براکت فلزی در ردیف ارزان ترین روش ارتودنسی قرار می گیرد که بازدهی خوبی نیز دارد. روش ارتودنسی دیمون بخاطر نوع براکت و روش ارتودنسی لینگوال بخاطر شرایط اجرای سخت تر، دارای هزینه بالاتری می باشند.
5. آیا با وجود براکت ارتودنسی می توان درست صحبت کرد؟
نه تنها در ارتودنسی ثابت که در ارتودنسی متحرک یا در زمان استفاده از نگهدارنده ها، به طور معمول چند روزی برای صحبت کردن عادی دچار مشکل خواهید بود. این مشکل آنقدر شدید نیست و در بیان برخی حروف و کلمات راحت نخواهید بود که با تمرین و گذر زمان صحبت کردن شما به حالت عادی باز می گردد.
6. چکار کنیم درمان ارتودنسی زودتر تمام شود؟
طول درمان ارتودنسی تحت تاثیر نوع ناهنجاری و شدت آن است اما با انجام مراقبت های درست و همچنین مراجعه منظم دوره ای به متخصص جهت معاینه و تنظیم مجدد ارتودنسی می توان تا مقداری دوره درمان را کاهش داد.
7. آیا ارتودنسی ثابت به دندان ها آسیب می رساند؟
فرآیند ارتودنسی یک روش درمانی است و آسیبی به دندان ها وارد نخواهد کرد. مشکلاتی هم که برای بیماران بوجود می آید از جمله عفونت و پوسیدگی دندان ها ناشی از عدم توجه به نکات مراقبتی و بهداشتی است. حفظ بهداشت دهان و دندان با کمک نخ دندان، مسواک زدن و … در طول دوره ارتودنسی بسیار مهم است.
سلام خسته نباشید دکتر میخواستم بدونم ارتودنسی متحرک بهتره یا ارتودنسی ثابت
سلام وقت بخیر
بستگی به ناهنجاری، سن و نوع درمانتان دارد و بعد از معاینه دقیق متخصص راهنمایی می کند که کدام ارتودنسی بهتر است.
ارتودنسی متحرک برای ناهنجاری های زیاد و مشکلات فکی مناسب نیست و بعد از سن بلوغ برای این ناهنجاری ها نمیتوان انجام داد اما اگر قبل از سن بلوغ هستید بهترین گزینه ارتودنسی متحرک است.
سلام میخواستم بدونم یک یا دو دندان را میتوان ارتودنسی کرد؟
سلام وقت بخیر
خیر. معمولا به صورت دو فک و گاهی اوقات تک فک انجام می شود.
سلام خسته نباشید آقای دکتر من ۱۵ سالمه. دندونهام خیلی نامنظم هستند به نظرتون چه نوع ارتودنسی بهتره انجام بدم
سلام وقت بخیر
اگر فقط دندانهای شما نامنظم هستند میتوانید از ارتودنسی متحرک استفاده نمایید اما اگر مشکلی فکی دارید بهتر است از ارتودنسی ثابت استفاده شود. بهتر است توسط متخصص ارتودنسی ویزیت شوید تا نظر قطعی تر و ارتودنسی مناسب دندانهای شما را پیشنهاد دهند.