اپن بایت یا به هم نرسیدن دندانهای بالا و پایین

به دلایل مختلف ممکن است شرایط رشد دندان ها و فک در افراد به گونه ای پیش رود که ناهنجاری ها و مشکلاتی را ایجاد کند. ناهنجاری های دهان و دندان انواع مختلفی دارند و هر کدام از آنها دارای نشانه ها و ویژگی های مشخص می باشند. اپن بایت (Open Bite) یکی از این ناهنجاری های دهان و دندانی می باشد که در ظاهر فرد و زندگی عادی او مشکلات زیادی را به همراه دارد. شناخت چنین ناهنجاری هایی در سنین کم و خردسالی کمک می کند مسیر درمانی آن بهتر انجام شود و از ایجاد عوارض دراز مدت اپن بایت جلوگیری شود. در این مطلب علاوه بر معرفی ناهنجاری اپن بایت به انواع آن، دلایل بروز بیماری، نشانه ها، روش های درمان و مراقبت های بعد از آن خواهیم پرداخت تا با یک درک درستی از بیماری نسبت به درمان آن اقدام نمایید.

اپن بایت چیست؟

اگر شرایط دندان ها به گونه ای باشد که در زمان قرار دادن آنها روی هم، قسمت جلویی دندانها از هم فاصله داشته باشد، فرد دچار اختلال اپن بایت می باشد. هرچه میزان این فاصله بین دندان های بالا و پایین در قسمت جلو بیشتر باشد، شدت ناهنجاری بیشتر است و وضعیت بیماری اپن بایت وخیم تر می باشد. در صورتی که فرد دچار این بیماری باشد باید سریعا برای انجام معاینات و شروع درمان به متخصص ارتودنسی مراجعه نماید.

به بیان دیگر می توان گفت یک مجموعه سالم از دهان و فک بالایی و پایینی، در زمان بسته شدن دهان به صورت هم راستا روی هم قرار می گیرند. در حالتی که فرد ناهنجاری اپن بایت دارد این هم راستایی و روی هم قرار گرفتن اتفاق نمی افتد.

انواع اپن بایت

براساس ریشه و علت اصلی ایجاد ناهنجاری اپن بایت، این نوع اختلال را در دو کلاس کلی قرار می دهند. یک بخش شامل اپن بایت هایی می باشد که تحت تاثیر مشکلات اسکلتی و فک ایجاد شده اند و دسته دیگر ناشی از مشکلات دندان ها می باشد. اما تحت تاثیر این دو حالت شرایط متنوعی از اپن بایت ها ایجاد می شوند که بر اساس ظاهر و ویژگی های اختلال ایجاد شده، آنها در سه دسته اپن بایت قرار می گیرند:

• اپن بایت در دندان های جلویی (قدامی)

اگر در زمان قرار دادن دندان های فک بالا و پایین، بین دندان های قدامی یا همان دندان های جلویی فاصله وجود داشته باشد و همپوشانی اتفاق نیافتد، فرد مبتلا به اپن بایت دندان های جلویی می باشد. این نوع اپن بایت هم می تواند ناشی از رشد ناصحیح فک باشد و هم اینکه تحت تاثیر عواملی چون مکیدن زیاد انگشت و پستانک در دندان های جلویی ایجاد شده باشد.

• اپن بایت دندان های عقبی (خلفی)

در این نوع از اپن بایت شرایط عکس حالت قبل اتفاق می افتد. در زمان بسته شدن دهان و قرارگیری دندان های دو فک روی هم، دندان های انتهایی یا خلفی از هم فاصله دارند. نسبت این نوع بیماری در مقابل بیماری اپن بایت جلویی بسیار کمتر است و در شرایط محدود و خاصی ایجاد می شود. افرادی که دارای دندان های جلویی بزرگ هستند و در کنار آن فک های بالا و پایین آنها دچار مشکلات استخوانی است، دچار این اپن بایت می شوند.

• اپن بایت ناقص

در این مدل نیز به هنگام بستن دهان، نه تنها همپوشانی که هیچ گونه تماس دندانی در ناحیه جلویی دندان ها اتفاق نمی افتد و به وضوح فاصله بین دو فک، کاملا قابل مشاهده می باشد.

دلایل ایجاد اپن بایت

تحت تاثیر عوامل مختلفی ممکن است فرد دچار اختلال اپن بایت شود. در دراز مدت اگر به رفع عوامل و درمان اپن بایت اقدام نشود، برای فرد مشکلات زیادی بوجود می آید. مهمترین علل ایجاد اپن بایت شامل موارد زیر می باشند:

• ریشه ژنتیکی و وراثت : شکل گیری استخوان بندی فرد در نواحی مختلف از جمله فک و دندان ها، به مقدار زیادی تحت تاثیر ژنتیک و عوامل وراثتی او می باشد. چنانچه والدین و افراد خانواده دچار این نوع ناهنجاری باشند، احتمال ابتلای فرد به اپن بایت به مقدار زیادی افزایش می یابد. توجه داشته باشید که در چنین شرایطی شروع معاینات و فرآیندهای درمانی در سنین کودکی ضروری است تا در صورت وجود ناهنجاری به سرعت تشخیص داده شود و اقدامات درمانی آغاز شود.

• استفاده زیاد از پستانک : اعتیاد کودکان به پستانک و استفاده از آن در دراز مدت یکی دیگر از دلایل ایجاد اپن بایت است. چرا که در مکیدن پستانک بین دندان ها و دو فک در ناحیه جلویی دهان فاصله ایجاد می شود.

• مکیدن انگشت : علاقه وافر به مکیدن انگشت در اکثر کودکان وجود دارد، باید با کمک مشاوره و متخصص کودکان را از این عادت ترک دهید، چرا که ممکن است در دراز مدت مکیدن انگشت سبب اختلال اپن بایت شود.

• تاثیر زبان : مواردی چون فشار دادن زبان به دندان ها یا جلو آوردن زبان به صورت مستمر و همچنین جلو بودن غیر طبیعی زبان نیز در ایجاد اختلال ممکن است دخیل باشند و باید تحت بررسی قرار بگیرند.

• مشکلات استخوانی و هورمونی : رشد غیر طبیعی دندان ها یا فک ها ناشی از مشکلات استخوانی یا تغییرات هورمونی نیز می تواند منشا اپن بایت شود.

نشانه ها و علائم ابتلا به اپن بایت

در صورتی که علائم و نشانه های زیر در فرد وجود داشته باشد، به احتمال بالا دچار اپن بایت می باشد:

• غیر طبیعی بودن دندانها

عدم قرارگیری دندان ها روی یکدیگر در حالت بسته شدن دهان و یا در زمان لبخند و صحبت به این صورت که بین قسمت جلویی دندان ها فاصله وجود داشته باشد، نشان دهنده اپن بایت می باشد. این نوع علائم به عنوان نشانه های اختلالات فکی نیز شناخته می شود.

• مشکل در تکلم و گفتار

حروف و اصوات در اثر حرکت فک ها و برخورد زبان با نواحی مختلف دهان ایجاد می شود. اگر فردی نتواند به خوبی صحبت کند و حروف را درست بیان کند احتمال وجود ناهنجاری دهان و دندان می باشد. در این مورد باید به متخصص مراجعه شود که تشخیص دهد مشکل تکلم ناشی از اختلال اپن بایت است یا از مواردی مانند اوربایت دندان و … می باشد.

• مشکل در خوردن و آشامیدن

افرادی که دچار ناهنجاری از نوع اپن بایت می باشند در زمان جویدن غذا یا خوردن نوشیدنی ها نیز ممکن است دچار مشکل شوند. معمولا به راحتی نمی توانند به امر خوردن غذا بپردازند و در برخی موارد زبان آنها نیز بین دندانها قرار می گیرد. در همه این شرایط زندگی عادی فرد دچار اختلال می شود.

• مشکلات گوارشی

عدم درست جویدن و خوردن غذا در کنار مشکلات تنفسی، فشارهای جانبی به فک ها، احتمال بیماری ها را افزایش می دهد که می توان به وجود مشکلات گوارشی در برخی موارد نیز اشاره کرد اما بسیار محدود اتفاق می افتد.

• فشار زیاد به دندان های انتهایی

اگر فرد برای اینکه بهتر صحبت کند و یا درست بتواند غذا بخورد، نیاز داشته باشد فشار بیشتری به دندان های انتهایی بیاورد، نشانه ای از باز بودن دندان های جلویی و ابتلا به اپن بایت می باشد. در این شرایط معمولا دندان های انتهایی زودتر خراب می شوند و دچار سایش و آسیب می شوند.

روش های تشخیص اپن بایت

علاوه بر نشانه های ظاهری که شما با قرار گرفتن در مقابل آینه می توانید نسبت به آن آگاه شوید، نشانه ها و علائمی که بیان شد نیز می تواند در تشخیص اپن بایت به شما کمک کند. در مورد کودکان و شرایطی که فرد در مورد نوع ناهنجاری به صورت کامل مطمئن نیست، بهترین راه مراجعه به متخصص ارتودنسی می باشد. متخصص با انجام معاینات اولیه، وضعیت اختلال را تشخیص می دهد و خواهد گفت که شما یا کودکتان دچار چه سطحی از بیماری اپن بایت هستید. نوع و شدت بیماری و سنی که بیمار در آن قرار دارد در روش درمان و شرایط آن تاثیر زیادی دارد.

مشکلات، عوارض و بیماری های ناشی از آن

در صورت عدم درمان به موقع اپن بایت و با رشد فرد، مشکلات و عوارض آن نیز افزایش می یابد و نه تنها ظاهر فرد را دچار تغییر می کند که باعث می شود امورات معمول زندگی نیز برای او دشوار شود. مهمترین عوارض اپن بایت شامل موارد زیر می شوند:

• تغییرات ظاهری : طبیعی نبودن استخوان فک و دندان های فرد باعث می شود که صورت او از حالت معمولی خارج شود و در شرایط مختلف از جمله سکوت، لبخند و صحبت کردن غیر طبیعی به نظر بیاید.

• کاهش اعتماد به نفس : زمانی که شما شرایط ظاهری و گفتاری طبیعی خود را از دست داده باشید، سطح اعتماد به نفس در روابط اجتماعی، کاری و… کاهش می یابد و احتمال ایجاد مشکلات روحی و روانی وجود دارد.

• عدم ترتیب و نظم در دندان ها : به خاطر اینکه شرایط فک ها در حالت عادی نیست به دندان ها در زمان خوردن غذا و … فشار بیشتری وارد می شود و آنها در جهات مختلف رشد می کنند و یک بی نظمی در ظاهر آنها ایجاد می شود.

• کاهش توانایی تکلم : زمانی که فرد دچار اپن بایت شدید باشد زبان و دندان ها در زمان صحبت به درستی تماس خوبی برقرار نمی کنند و خیلی از حروف و اصوات کامل بیان نمی گردند و فرد نمی تواند به صورت طبیعی صحبت کند.

• سایش و خراب شدن دندان ها : عدم تناسب کامل بین دندان ها در این نوع بیماری باعث می شود فرد در دراز مدت دچار مشکلاتی چون خرابی بیش از حد دندان ها و سایش دندان های انتهایی شود. به برخی دندان ها فشار بیشتری وارد شود و برخی دیگر دچار انحراف بیشتر شوند. درد دندان یکی از عوارض عدم درمان اپن بایت نیز می تواند باشد.

• عدم توانایی جویدن غذا : هرچه میزان اختلال شدت پیدا کند و درمان انجام نشود شرایط وخیم تر می شود و جویدن غذا برای فرد دشوارتر می شود. مبتلایان به این بیماری با مشکل در غذا خوردن روبرو خواهند شد.

جدایی از این موارد عوارضی چون مشکلات گوارشی و سردرد نیز برای فرد ممکن است بوجود بیاید.

روش های درمان اپن بایت

با اهمیت درمان این بیماری آشنا شدیم و برای اینکه از مشکلات و عوارض بعدی آن جلوگیری کنیم باید توسط روش مناسبی که متخصص تشخیص می دهد درمان شویم. متخصص ارتودنسی بعد از معاینات اولیه و بررسی پارامترهایی از قبیل شرایط جسمی فرد، سن فرد، شدت اختلال اپن بایت و … تصمیم می گیرد که از کدام روش درمانی استفاده کند. پرکاربردترین روش های درمان این ناهنجاری به شرح زیر است:

  1. ارتودنسی

روش درمان ارتودنسی در مورد بسیاری از ناهنجاری های دهان و دندان استفاده می شود و در سنین مختلف کاربرد دارد. اینکه کدام حالت ارتودنسی (ارتودنسی ثابت و متحرک) برای فرد تجویز شود و با چه شرایطی انجام شود، به تشخیص متخصص بستگی دارد. در این فرآیند درمانی سیم ها و براکت ها به طور خاصی استفاده می شوند تا شرایط اصلاحی فک و دندان برای فرد صورت پذیرد. جزییات این روش درمانی، هزینه و زمان درمان به عوامل گسترده ای بستگی دارد و نمی توان برای آن زمان و هزینه مشخصی بیان کرد.

  2. جراحی فک

اگر برای درمان اپن بایت دیر اقدام شود و در سنین بالا که فک به طور کامل رشد خود را انجام داده است، تصمیم به درمان گرفته شود، معمولا در شرایط اختلال شدید، ارتودنسی جوابگو نخواهد بود. در این موارد متخصص برای فرد جراحی فک را انتخاب می کند. این نوع عمل نیاز به بیهوشی دارد و در طی آن متخصص فرآیند اصلاح فک را به طور کامل انجام می دهد و دوباره فک را با نگهدارنده های مخصوص به صورت پیچ و مهره، در جای خود سفت می کند. در مواردی متخصص تشخیص می دهد که قبل از جراحی فک، فرد یک دوره ارتودنسی را نیز باید انجام دهد.

  3. هدگیر

کمک گرفتن از این وسیله به نحوی مکمل فرآیند ارتودنسی است و باعث می شود بازدهی و نتایج حاصل از ارتودنسی برای فرد به مقدار قابل توجهی افزایش پیدا کند.

درمان اپن بایت با ارتودنسی برای چه افرادی مناسب است؟

عوامل تاثیرگذار در انتخاب روش درمان شامل موارد مهمی چون سن، شدت اختلال اپن بایت، شرایط جسمی فرد، مدت زمان درمان و… می شود. در شرایطی که فرد در سنین پایین باشد و میزان اختلال کم باشد، استفاده از روش ارتودنسی مناسب فرد می باشد. هرچه سن بیشتر شود و یا اختلال اپن بایت شدیدتر باشد احتمال نیاز به جراحی فک بالاتر می رود. باید برای تشخیص کامل به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید و با انجام معاینات، او به صورت دقیق بیان خواهد کرد که شما گزینه مناسب درمان با ارتودنسی هستید یا خیر.

نتایج حاصل از درمان

این درمان همراه با اصلاح ساختاری دندان و فک فرد می باشد. در نتیجه اولین و مهمترین نتیجه تغییر ظاهری شرایط دندان ها است به طوری که فاصله موجود در بین دندان های جلویی بر طرف می شود و آنها روی هم قرار می گیرند. مورد بعدی این است که تغییرات دیگر که با درمان ارتودنسی بدست می آید نیز شامل حال بیمار می شود، از جمله مرتب شدن دندان ها و در یک راستا قرار گرفتن آنها می باشد، مورد بعدی کمک به برطرف کردن اختلال در تکلم و خوردن غذا و خوراکی است. با صاف شدن قسمت جلویی دندان ها این مشکلات محدود می شود و فرد بهتر می تواند صحبت کند. فشار و آسیب به دندان های انتهایی نیز کاهش می یابد و عدم خرابی بیشتر دندان ها دیگر نتیجه درمان اپن بایت است.

هزینه درمان اپن بایت

درمان این بیماری روش های مختلفی دارد و تحت تاثیر پارامترهایی چون سن، شدت بیماری و وضعیت جسمی فرد، ممکن است به پیش نیازهایی احتیاج باشد. بنابراین نمی توان هزینه دقیقی برای آن تعیین کرد. با مراجعه به متخصص ارتودنسی و بعد از انجام معاینات اولیه و ارائه مشاوره کامل در مورد فرآیند درمان، هزینه نهایی درمان نیز در اختیار شما قرار داده می شود.

بهترین سن برای درمان اپن بایت چه سنی است؟

بعد از افتادن دندان های شیری و شروع رویش دندان های دائمی باید معاینات دوره ای زیر نظر متخصص دندانپزشکی برای کودک انجام شود. فرآیندهای مراقبتی در این دوره آغاز می شود و فاز دوم که شامل فرآیندهای درمانی است در سنین بالاتر یعنی بین 12 تا 15 سال انجام می گیرد. در این بازه هنوز رشد فک کامل نشده است و می توان با انجام ارتودنسی به خوبی شرایط تغییر آن را کنترل کرد.

مراقبت های لازم بعد از درمان

در طول فرآیند درمان و همچنین بعد از آن نیاز است که مراقبت های کاملی توسط فرد انجام شود. مراقبت هایی که مهمترین آنها مربوط به زمینه بهداشت دهان و دندان می باشد، مانند استفاده از نخ دندان و مسواک کردن به صورت مرتب و بعد از وعده های غذایی، استفاده از دهانشویه های مخصوص با تجویز متخصص، همچنین عدم فشار زبان به دندان ها در زمان ارتودنسی می باشد.

نکته مهم برنامه غذایی است، حتما در نظر داشته باشید که در این دوره، از خوردن غذاها و خوراکی های سفت و چسبنده پرهیز کنید و مانع فشار به دندان ها و فک شوید.

آیا می توان از بروز این اختلال جلوگیری کرد؟

در دلایل ایجاد اپن بایت بیان شد که مواردی مانند ژنتیک و عوامل بیرونی اثرگذار هستند، برخی از این دلایل قابل کنترل هستند مانند استفاده از پستانک برای کودکان و یا موارد مشاوره ای در زمینه  مکیدن انگشت و …، در شرایطی که تحت تاثیر ژنتیک و وراثت باشد باید والدین از سنین کم کودک را تحت معاینه زیر نظر متخصص قرار دهند و با استفاده از نگهدارنده ها و موارد دیگر، شرایط اختلال رو کنترل کنند و شدت آن را کاهش دهند. در مورد شرایط وراثت جلوگیری کامل امکان پذیر نمی شود.

ابزار و تجهیزاتی که برای درمان این اختلال استفاده می شود چیست؟

 برای درمان اپن بایت متخصص ارتودنسی در کلینیک مجهز باید امکان استفاده از تجهیزاتی مانند گگ دهانی، هدگیر، پورتر، گسترش دهنده فک، انکوریج اسکلتی یا TSAD و … را داشته باشد تا بتوان شرایط درمان را به بهترین شکل ممکن پیش ببرد.

نمونه درمان اصلاح اپن بایت و ایجاد فضای مناسب برای کاشت ایمپلنت توسط دکتر ستار کبیری در کرج