ابزارها و وسایل ارتودنسی به دو دسته ی ابزارهای مصرفی که در طول درمان توسط بیمار استفاده می شود و ابزارهایی که توسط ارتودنتیست استفاده می شوند، تقسیم می شوند. در این مقاله، قصد داریم این وسایل و ابزارهای ارتودنسی را معرفی کنیم.
وسایل مصرفی در درمان ارتودنسی کدام اند؟
درمان ارتودنسی دندان ها نیاز به استفاده از ابزارها و وسایل مصرفی مختلفی دارد. در زیر به برخی از وسایل مورد استفاده در درمان ارتودنسی اشاره شده است:
۱- بریس ارتودنسی:
بریس ارتودنسی مجموعه ای از وسایل و قطعات است که برای درمان ناهنجاری های دندانی استفاده می شوند. بریس شامل براکت و سیم ارتودنسی است. علاوه بر این دو، ابزارهای دیگری مثل بندها و کش ها با توجه به نوع و شدت ناهنجاری دندانی ممکن است در بریس استفاده شوند.
۲- براکت ارتودنسی:
براکت های ارتودنسی، یکی از اصلی ترین وسایل مورد استفاده در ارتودنسی برای کمک به حرکت صحیح دندان ها هستند. این وسیله در دو نوع فلزی و سرامیکی تولید می شود. براکت ها توسط متخصصان ارتودنسی با استفاده از چسب یا سیمان خاص دندانپزشکی، به دندان ها چسبانده می شوند.
۳- سیم ارتودنسی:
برای اعمال نیرو به دندان ها و جابجایی آنها از سیم ارتودنسی استفاده می شود. سیم را به شکل قوس دندانی درمی آورند و در داخل شیار براکت قرار می دهند تا با ایجاد حرکت در دندان ها، ناهنجاری ها را اصلاح کند.
۴- بند ارتودنسی:
بند ارتودنسی، یک وسیله مخصوص است که برای نگهداشتن بریس درمانی استفاده می شود. این بند، یک حلقه فلزی کوچک و ضد زنگ از جنس فولاد (استیل) است که توسط متخصص ارتودنسی دور دندان قرار می گیرد. بند ارتودنسی با قدرت بیشتری نسبت به براکت به دندان متصل می شود و معمولا برای دندان های عقبی کاربرد دارد.
۵- کش ارتودنسی:
کش ارتودنسی یا الاستیک، یک نوار کوچک از لاستیک است که برای اصلاح رابطه بین فک ها استفاده می شود. این وسیله در دندان های جلویی و عقبی یا بین براکت های بالا و پایین قرار می گیرد تا به دندان ها کمک کند به جایگاه صحیح خود برگردند.
کش ارتودنسی، همراه با بریس، برای درمان برخی از ناهنجاری های دندانی و فکی مانند آندربایت یا اوربایت استفاده می شود تا مدت درمان کاهش یابد. همچنین، این وسیله برای حل مشکلات همپوشانی فک نیز استفاده می شود. در صورت وجود مشکلات شدید، برای تسریع فرآیند درمان و اعمال فشار و نیروی بیشتر به دندان ها جهت جابجایی سریع تر، از کش ارتودنسی استفاده می شود. انتخاب رنگ مناسب کش ارتودنسی، برای زیبایی دندان ها نیز بسیار اهمیت دارد.
۶- هوک ارتودنسی:
هوک ارتودنسی، یکی از ابزارهای استفاده شده در ارتودنسی است که به شکل یک قلاب به براکت ها وصل می شود. با استفاده از این هوک، کش ارتودنسی را به دندان ها متصل می کنند تا فشار و نیرو به درستی منتقل شود و فرآیند درمان به خوبی پیش برود.
۷- هدگیر:
از هدگیر برای بیمارانی استفاده می شود که مشکل اوربایت یا آندربایت دارند. اوربایت به معنای جلو بودن فک بالا نسبت به فک پایین و آندربایت هم به معنای جلو بودن فک پایین نسبت به فک بالا است. به طور کلی، هدگیر برای بیمارانی استفاده می شود که فک بالا و پایین آن ها به شکل صحیح روی هم قرار نمی گیرند.
هدگیر به شکل نوار پلاستیکی یا تسمه است که دور سر بیمار قرار می گیرد و به سیم فلزی در جلوی دهان او وصل می شود. با استفاده از هدگیر، سرعت رشد فک بیمار کاهش می یابد. عملکرد هدگیر به این صورت است که با اعمال یک فشار خیلی کم (بدون ناراحتی و درد برای بیمار)، از رشد بیش از حد یکی از فک ها و دندان ها جلوگیری می کند.
۸- دستگاه هربست:
دستگاه هربست از دیگر ابزارهای ارتودنسی است که با اعمال فشار، موقعیت دندان های فک بالا و فک پایین را بهبود می بخشد. این دستگاه با اعمال فشار به دندان های آسیاب فک بالا به سمت عقب و فشاردادن فک پایین به سمت جلو، شدت آسیب اوربایت را کاهش می دهد. معمولا دستگاه هربست برای بیمارانی که در دوران رشد قرار دارند، بخصوص برای نوجوانان و جوانان، استفاده می شود. مدت زمانی که دستگاه هربست باید در دهان بیمار باشد، تقریبا ۱۲ تا ۱۵ ماه است.
۹- جدا کننده بین دندانی یا فضا نگهدارنده:
فاصله گذارها در واقع حلقه های کوچک لاستیکی هستند که بین دندان ها قرار می گیرند. این حلقه ها با فشاری که به دندان ها وارد می کنند، بین آنها فاصله ایجاد می کنند. در جلسه بعدی، از این فاصله ها برای نصب کش های ارتودنسی استفاده می شود. قبل از نصب کش های لاستیکی، فاصله گذارها از دندان ها برداشته می شوند.
در روزهای اول پس از نصب فاصله گذارها، ممکن است بیمار دردی خفیف در محل نصب احساس کند. اگر این درد آزار دهنده باشد، می توانید به توصیه ارتودنتیست، از داروهای مسکن برای تسکین درد استفاده کنید. همچنین، حین استفاده از فاصله گذارها، باید از خوردن غذاهای چسبنده و استفاده از خلال دندان و نخ دندان در نزدیکی محل نصب آنها خودداری کنید.
۱۰- پلاک ارتودنسی یا ریتینر:
پلاک ارتودنسی یا ریتینر، پس از اتمام ارتودنسی استفاده می شود. در طول فرآیند ارتودنسی، دندان ها جابجا می شوند و به صورت منظم قرار می گیرند. اما بعد از اتمام ارتودنسی، به منظور جلوگیری از این حرکت مجدد دندان ها به حالت قبلی خود، ارتودنتیست ممکن است پلاک ارتودنسی را تجویز کند. پلاک ارتودنسی دو نوع ثابت و متحرک دارد که ارتودنتیست تشخیص می دهد کدام نوع برای بیمار مناسب است.
۱۱- فنر مارپیچی:
فنر مارپیچی، ابزاری است که توسط متخصصان ارتودنسی استفاده می شود تا فاصله بین دندان ها را ببندند یا باز کنند، همچنین به منظور حفظ فاصله بین دندان ها نیز مورد استفاده قرار می گیرد. این فنر مارپیچی روی سیم ارتودنسی و بین براکت ها قرار داده می شود.
۱۲- آرک یا قوس کاربردی:
برای اصلاح مشکل جلو بودن بیش از حد دندان های قسمت جلو، پزشک ارتودنسی نیاز دارد تا فضای کافی را بین دندان ها ایجاد کند، قبل از این که بریس ها و سیم های ارتودنسی روی همه ی دندان ها قرار بگیرند. یک روش برای انجام این کار استفاده از آرک های کاربردی است. آرک های کاربردی به سیم هایی گفته می شود که مستقیما از دندان های آسیاب به دندان های جلویی کشیده می شوند و از بین دندان های آسیاب عبور می کنند.
۱۳- بسط دهنده کام:
از بسط دهنده کام برای عریض تر شدن فک بالایی استفاده می شود که در داخل قوس سقف دهان قرار می گیرد و با استفاده از پیچ های کنترلی، فشاری به استخوان و مفاصل دهان وارد می شود و عرض کام دهان را افزایش می دهد.
فشاری ملایم و مداوم در زمان انجام تنظیمات لازم برای بسط دهنده ی کام به دندان های آسیاب بالایی وارد می شود. متخصص ارتودنسی به شما نحوه تنظیم و استفاده صحیح از بسط دهنده کام را آموزش خواهد داد. برای حفظ عرض کام دهان به میزان مطلوب، باید به مدت چند ماه از بسط دهنده استفاده کنید تا حالت جدید کام دهان ثابت شود و از بازگشت به حالت قبلی جلوگیری شود.
۱۴- باکال تیوب:
باکال تیوب یک قطعه کوچک فلزی است که روی باند دندان آسیا قرار می گیرد. این باند شامل شیارهایی است که ابزارهایی مانند سیم ارتودنسی، لیپ بامپر (ضربه گیر لب)، فیس بو و سایر تجهیزات مورد نیاز برای جابجایی دندان ها را نگهداری می کند.
۱۵- سپر (بامپر) لب و گونه:
گاهی اوقات، لب ها و گونه ها ممکن است فشاری روی دندان ها ایجاد کنند که باعث درد و ناراحتی شود. برای حل این مشکل، از یک وسیله به نام سپر یا بامپر لب و گونه استفاده می شود. این وسیله لب ها و گونه ها را از دندان ها دور نگه می دارد و باعث کاهش فشار وارد شده بر روی دندان ها می شود یا حتی آن را کاملا از بین می برد.
ابزارهای ارتودنسی مورد استفاده توسط متخصص کدام اند؟
ابزارهای ارتودنسی مانند براکت ها، سیم ها، کش ها و بندها برای انجام عملیات های مختلف در زمینه ارتودنسی توسط دندانپزشک و دستیار او استفاده می شوند. هر یک از این ابزارها ممکن است کاربردهای خاص خود را داشته باشند. اطلاعات شما در مورد نوع و عملکرد کلی این ابزارها می تواند به ارتقای همکاری بیمار با ارتودنتیست کمک کند. در این مقاله، با انواع ابزارهای ارتودنسی مورد استفاده توسط متخصص آشنا خواهید شد.
۱- پنس جدا کننده ارتودنسی:
پنس جداکننده ارتودنسی، یا همان سپریتور پلایر، با بخش انتهایی خود می تواند جداکننده الاستیکی را نگه دارد. سر دیگر آن به گونه ای طراحی شده است تا به راحتی در دست قرار بگیرد. وقتی دسته ها به هم فشرده می شوند، جداکننده الاستیکی روی دندان قرار می گیرد.
۲- پروب صاف:
ارتودنتیست به کمک این ابزار می تواند براکت ها را به طور دقیق بر روی دندان قرار دهد. علاوه بر این، با استفاده از آن، می تواند کامپوزیت باقی مانده را از اطراف براکت ها پاک کند. یکی دیگر از ویژگی های این ابزار، قابلیت برداشتن لیگاتورهای الاستومریک از روی براکت های ارتودنسی است.
۳- پنس ارتودنسی Howes Utility:
یکی از پنس های بسیار کاربردی در تجهیزات ارتودنسی دندان، پنس Howes Utility است. این پنس دارای دو سر با شکلی شبیه به منقار پرنده است. پدهایی در سر این منقار تعبیه شده است، که از آن برای قرار دادن، برداشتن و حتی بستن لیگاتورهای فلزی و سیم های کمانی استفاده می شود. مهم است به این نکته توجه کنید که اندازه و شکل منقارها می تواند متفاوت باشد.
۴- کاتر لیگاتور ارتودنسی:
کاتر لیگاتور ارتودنسی، یک ابزاریست که برای برش سیم های لیگاتور استفاده می شود، اما باید توجه داشت که این کاتر فقط سیم هایی را قطع می کند که قطر آنها بیشتر از ۰.۰۱۵ میلی متر نباشد؛ در غیر این صورت، به کاتر آسیب می رسد.
امکانات دیگر کاتر لیگاتور برش کش ارتودنسی است. این ابزار، دو منقار مخروطی شکل دارد که اگر کند شدند، می توانید آنها را مجددا تیز کنید. در برخی از نمونه ها، منقارها را می توانید تعویض کنید. همچنین، زوایای برش آن ها ممکن است متفاوت باشد.
۵- کاتر Distal end:
این ابزار دو سطح برش دارد که زاویه قائم نسبت به محور اصلی دارند. دسته آن نیز بسیار بلند است. قبل از قرار دادن سیم در دهان و بعد از تعبیه سیم، از این ابزار استفاده می شود. یک نکته جالب درباره این ابزار، امنیت آن است. وقتی که سیم قطع می شود، قسمت کوچک سیم توسط این ابزار گرفته می شود تا به حلق و نواحی دیگر دهان فرو نرود و به دهان آسیب نرساند.
۶- پلایر یا پنس Mathieu-Style Ligature:
این پنس یک ابزار کاربردی در ارتودنسی است که برای قرار دادن لیگاتور الاستومری استفاده می شود. ابن ابزار به واسطه مکانیزمی که دارد به سرعت باز یا قفل می شود. برای دستیابی به چنین کارکردی، لبه های این پنس دارای دندانه هایی هستند که نگهداری را آسان می کنند.
۷- پلایر ۱۳۹:
پلایر ۱۳۹ یا انبر ۱۳۹، یک ابزار قدرتمند در حوزه ارتودنسی است که لبه های هرمی و مخروطی شکلی دارد. با استفاده از این ابزار، می توانید سیم های ارتودنسی را تغییر شکل دهید و آن ها را خم کنید. لبه های بسیار سخت این پلایر به خوبی قابل استریلیزه کردن هستند. این ابزار از جنس استیل استنلس ساخته شده است و با استفاده از آن می توانید انواع خم های ارتودنسی را ایجاد کنید.
۸- بند پوشر:
بند پوشر یک ابزار ارتودنسی است که دارای دسته بلند و نوکی با دندانه ها و شکل مستطیلی است. این ابزار برای قرار دادن و نصب بند ارتودنسی روی دندان استفاده می شود. طراحی آن به گونه ای است که خطری برای بیمار ندارد.
۹- بایت استیک:
این ابزار دارای دسته بلند و نوک های دندانه دار است و از جنس نایلون در اشکال مختلفی ساخته شده است. استفاده از بایت استیک برای قرار دادن و اتصال بندهای ارتودنسی استفاده می شود. در این فرایند، بیمار باید این چوب نایلونی را در دهان قرار دهد تا به فرآیند درمان کمک کند.
۱۰- ریموور باند خلفی:
ریموور باند خلفی وسیله ای است که توسط متخصصان ارتودنسی برای جدا کردن بندهای خلفی استفاده می شود. این وسیله شبیه منقار است که یک سر آن دارای یک قسمت نایلونی و سر دیگر آن صاف و کمی خمیده است. لبه های آن از فولاد ضد زنگ ساخته شده اند و قسمت نایلونی آن قابل تعویض است. در هنگام تعویض بند، قسمت نایلونی روی سطح قرار می گیرد.
۱۱- بند برنیشر:
بند برنیشر، همانند بند پوشر، یک نوع بند ارتودنسی است که شکل ظاهری مشابهی با آن دارد. اما تفاوت آن در اینجاست که انتهای بند برنیشر کمی صاف تر است. این شکل به متخصص ارتودنسی کمک می کند تا باند را به شکل دندان بیمار تنظیم کند.
۱۲- پلایر مرغی (Raynold Plier):
پلایر مرغی یا پلیر رینولد، از جنس استیل ساخته شده است. با استفاده از این ابزار، دندانپزشک می تواند به راحتی سیم ارتودنسی را شکل دهد و کنترل کند، بدون اینکه به دندان و لثه آسیبی وارد شود.
۱۳- پنس باکال تیوب (Buccal Tube Tweezer):
برای برداشتن و چسباندن براکت های ارتودنسی از پنس باکال تیوب استفاده می شود. این ابزار برای جاگذاری باکال تیوب و اتصال لینگوال براکت مناسب است. جنس این پنس از استیل است.
۱۴- کاتر فاین (Fine Cutter):
کاتر فاین، یک ابزار دستی است که برای قطع سریع و دقیق سیم های لیگاتور با قطر کمتر از ۰.۴ میلی متر به کار می رود. این ابزار دارای طراحی ویژه ای است که عملکرد آن را ساده و استفاده از آن را راحت می کند.
این کاتر با توجه به خاصیت های ضد اکسیداسیون و ضد خوردگی، انبر دیستال (انتهای خمیده) که دارد، نه تنها خم نمی شود بلکه نمی شکند. این ویژگی ها باعث می شود که کاتر فاین محصولی بسیار کارآمد و پایدار باشد.