درمان آندربایت با ارتودنسی

آندربایت (underbite) یکی از انواع بایت دهانی و ناهنجاری های دهان و دندان است که فک پایین جلوتر از فک بالا قرار می گیرد و هنگام بسته شدن دهان، دندانهای پایین بر روی دندانهای بالا قرار می گیرد. آندربایت به دلایل مختلفی مانند مشکلات رشد فکی، ژنتیک، عادات نامناسب دهانی و ضربه به صورت ایجاد می شود و با علائمی مانند مشکل در صحبت کردن، جویدن، تنفس و ظاهر نامناسب صورت نمایان می شود. تنها راه درمان آن ارتودنسی و در حالت شدیدتر جراحی فک می باشد.

بیشتر بخوانید: مشکلات و ناهنجاری های دهان و دندان

آندربایت چیست؟

به طور صحیح و اصولی باید دندانهای فک بالا جلوتر از فک پایین قرار گیرد اما اگر دندانهای فک پایین جلوتر از دندان های فک بالا قرار گیرد، دندان ها و فک دچار ناهنجاری شده است که به این ناهنجاری آندربایت گفته می شود. ۵ تا ۱۰ درصد افراد جامعه دارای عارضه اندربایت هستند. آندربایت برای بیش از ۷۹ درصد افراد جامعه مشکلاتی را ایجاد می کند و نیاز به مداخلات پزشکی دارد.

اندربایت یا جلوآمدگی فک پایین دارای درجاتی از خفیف تا شدید است. حتی در اندربایت خفیف فرد می تواند در معرض مشکلات زیادی قرار بگیرد.

همچنین بخوانید: درمان انحراف فک با ارتودنسی

شکل صحیح قرار گرفتن دندان ها روی هم

چند ویژگی از بایت ایده آل :

• دندان های جلوی فک بالا باید کمی جلوتر از دندان های جلوی فک پایین قرار گیرند.

موقعیت ایده آل فشار و کشش فک را در مفصل فکی گیجگاهی، سر و گردن کاهش میدهد. همچنین علاوه بر افزایش اعتماد به نفس، ظاهری جوان تر ایجاد می کند. شکل اولیه فک مانند یک لولای مکانیکی است که باید در مرکز هر دو مفصل نقش آفرینی کند. اگر دری را تصور کنید با لولای شکسته متوجه اهمیت نقش لولا می شوید. اختلالاتی که در طرز قرار گرفتن‌ فک ها وجود دارند باید در قسمت مفصل گیجگاهی برطرف شوند؛ زیرا مفصل گیجگاهی در واقع متصل کننده فک پایین به جمجمه است.

• وقتی که دهان بسته است، حدود نصف تا دو سوم دندان های فک پایین باید قابل مشاهده باشند.
• لبه های دندان فک بالا باید بالا یا موازی لب پایین شما باشد.
• دندان ها باید در یک ردیف صاف و یکنواخت قرار بگیرند.

همچنین بخوانید: اصلاح طرح لبخند با ارتودنسی

انواع آندربایت

دو نوع آندربایت وجود دارد که در ادامه به توضیح درباره آن ها می‌پردازیم:

۱. آندربایت دندانی

در واقع با کج شدن دندان ها که در اغلب موارد به دلیل کراس‌ بایت ها رخ می دهند آندربایت‌ شکل می گیرد. در آندربایت ها هنگام بسته شدن بایت، دندان های فک پایین و بالا درست روی یکدیگر قرار نمی گیرند. زمانی که با بسته شدن فک ها برخی از دندان های فک پایین خارج از دندان های فک بالا قرار بگیرند در واقع کراس بایت اتفاق افتاده است.

رخ دادن کراس بایت در جلوی دهان موجب بروز آندربایت دندانی می شود. در این عارضه برخی از دندان های فک پایین به سمت جلو آمده اند و نه کل فک پایین.

۲. آندربایت اسکلتی

بدشکلی استخوان فک باعث ایجاد اندربایت اسکلتی می شود. این مال اکلوژن به دلیل عوامل ژنتیکی رخ می دهد. در برخی موارد علت اندربایت کج شدن دندان ها، گاهی بدشکلی فک و گاهی نیز هر دو علت می تواند عامل ایجاد آندربایت باشد.

بیشتر بخوانید: مال اکلوژن چیست؟

علل بروز آندربایت

عواملی زیادی می توانند در جلو آمدگی فک پایین نسبت به فک بالا تاثیرگذار باشند؛ اما مهم ترین عوامل عبارتند از:

۱. عادات نادرست دوران کودکی

اصرار کردن به انجام برخی از عادت ها در دوران کودکی می تواند در ایجاد آندربایت موثر باشد. برای نمونه عادت های زیر می توانند به طور مستقیم در شکل گیری این اختلال نقش آفرین باشند:

• مکیدن انگشت شست به وسیله کودک یکی از عوامل موثر در ایجاد اختلال آندربایت است.
• فشاری که از طریق زبان به دندان های فک پایین وارد می شود.
• چنانچه کودک پس از ۳ سالگی بیش از اندازه از پستانک استفاده کند خطر بروز آندربایت در او بیشتر می شود.
• تغذیه با بطری پس از دوران شیرخواری کودک یکی دیگر از عوامل موثر در ایجاد این عارضه است.
• عامل موثر دیگر در ایجاد آندربایت ریفلاکس بلع نادرست است.

۲. ژنتیک

علت بیش از ۹۰ درصد مواردی که به آندربایت مبتلا شده اند عوامل ارثی و ژنتیکی است. اگر سابقه این اختلال در یکی از اعضای خانواده وجود داشته باشد احتمال انتقال آن به دیگر اعضای خانواده نیز وجود دارد. همچنین امکان انتقال آن به آیندگان نیز وجود دارد. علت اصلی ایجاد آندربایت ژنتیک است که در تعیین شکل و اندازه فک تاثیر فراوانی دارد.

۳. وارد شدن تروما و آسیب حاد

وارد شدن صدمه شدید به فک و صورت، می تواند فک را دچار آسیب شدیدی کند و تغییراتی را در نحوه قرار گرفتن دندان و فک ایجاد کند. برای مثال ممکن است فک بالا را به عقب ببرد و موجب جلو آمدن فک پایین شود. گاهی این صدمات وارد شده به دندان ها و فک خیلی زود اصلاح می شوند و گاهی نیز حتی پس از جراحی ترمیم نمی شوند.

۴. تومور

تومور یکی دیگر از عواملی است که موجب به هم ریختگی دندان ها و کج شدن آن ها می شود‌. تومورها گاهی موجب بیرون زدگی فک نیز می شوند. اگر تغییری که به علت تومور در موقعیت فک ها ایجاد می شود باعث جلو آمدن فک پایین شود در این شرایط می گوییم که آندربایت اتفاق افتاده است.

بیشتر بخوانید: کاربرد فیس ماسک ارتودنسی

پیامدهای درمان نشدن آندربایت چیست؟

درجات خفیف بعضی از بایت ها مانند اوربایت خفیف میتواند درمان نشود اما آندربایت ها در همه مراحل خفیف تا شدید احتیاج به مداخله پزشکی دارد. برای درمان و اصلاح آندربایت باید به پزشک متخصص مراجعه کرد و این عارضه صرفا از طریق درمان های تخصصی اصلاح می شود.

اگر عارضه آندربایت همراه با احساس درد و ناراحتی است و یا اختلال در جویدن غذا بوجود آورده قبل از این که شدت پیدا کند باید با ارتودنتیست ماهر و با تجربه مشورت کنید. چنانچه آندربایت درمان نشود شدیدتر می شوند. حتی اگر اکنون بدون علامت و نشانه‌ است به تدریج که سن شما افزایش پیدا می کند می تواند با بروز مشکلاتی همراه باشد؛ بنابراین نباید صبر کنید تا علائم آن ظاهر شوند و سپس برای درمان اقدام کنید. درمان هرچه زودتر انجام شود نتایج بهتری را به دنبال خواهد داشت.

مشکلات ناشی از آندربایت

آندربایت می تواند علاوه بر مشکلات جسمی سلامت روان شما را نیز به خطر بیندازد. به همین خاطر برای داشتن زندگی سالم، درمان نقش فروانی دارد. مشکلات آندربایت عبارتند از:

• درد: فشار زیادی که به علت جلو آمدگی فک ایجاد می شود باعث سر درد، درد در قسمت فک و گوش درد می شود در نهایت نیز درد مزمنی در ناحیه مفصل  فکی گیجگاهی ایجاد می کند.
• کجی دندان ها: جلو آمدگی بایت فشار زیادی را به دندان ها وارد می کند و باعث کج شدن دندان ها می شود.
• پوسیدگی / شکست دندان: کجی بایت موجب ساییدگی دندان ها می شود و به همین خاطر دندان ها ضعیف می شوند و خطر پوسیدگی و شکست دندان ها افزایش پیدا می کند.
• بیماری لثه و عفونت: کجی و پوسیدگی دندان ها شرایط مناسبی را برای باکتری ها ایجاد می کند و فرد بیشتر در معرض بیماری های لثه و عفونت قرار می گیرد.
• مشکل در جویدن، حرف زدن و تنفس: با توجه به شدت آندربایت و میزان جلو آمدگی فک، توانایی در جویدن و بلع دچار مشکل می شود. همچنین جویده جویده حرف زدن، نوک زبانی حرف زدن و اختلال در تنفس از مشکلاتی است که آندربایت ایجاد می کند. از جمله مشکلات تنفس می توان به خروپف و آپنه خواب اشاره کرد.

همچنین بخوانید: درمان تنفس دهانی با ارتودنسی

• تغییر شکل چهره: عارضه آندربایت می تواند تاثیر منفی فراوانی روی چهره داشته باشد. این پدیده موجب جلو آمدن چانه می شود و موجب می شود چانه خیلی بزرگ تر از آنچه هست دیده شود. همچنین فرد مسن تر از سن واقعی به نظر می آید به دلیل فشاری که به بدن او وارد می شود.
• کاهش اعتماد به نفس: احساس درد، و مشکلاتی که آندربایت ایجاد می کند مانند اختلال در جویدن، اختلال در گفتار و تغییر چهره، سلامت روانی افراد را به خطر می اندازد و موجب کاهش اعتماد به نفس آن ها می شود.

درمان آندربایت و روش اصلاح آن ها

درمان و اصلاح آندربایت یک تصمیم شخصی است. جراح فک و صورت، دندانپزشک و ارتودنتیست می توانند شما را راهنمایی کنند و در انتخاب بهترین روش اصلاح این عارضه به شما کمک کنند. آندربایت با هر شدتی از خفیف تا شدید را می توان به شیوه جراحی و غیر جراحی اصلاح کرد. جراحی فک در کنار ارتودنسی روشی است که به اغلب بیماران توصیه می شود.

 نکات مهمی که قبل از انتخاب روش درمان باید مورد توجه قرار بگیرند.

زمانی که بیماران به پزشک مراجعه می کنند تا آن ها را در مورد شیوه اصلاح آندربایت خود راهنمایی کند تنها گزینه پیشنهادی پزشکان ارتودنسی به وسیله بریس و سپس جراحی فک و در نهایت ارتودنسی است. تعداد کمی از بیماران هستند که پزشکان روش های غیر جراحی را به آن ها توصیه می کنند دلیل این پیشنهاد هم این است که ارتودنتیست مهارت کافی در این زمینه ندارد. نکات مهمی که قبل از انتخاب باید مورد توجه قرار بگیرند عبارتند از:

• مشکل براکت ها یا اینویزیلاین ها: براکت ها یا اینویزیلاین ها در صاف کردن و یکدست کردن دندان ها بسیار موثر هستند؛ اما کجی فک را نمی توانند اصلاح کنند. این شیوه درمان به چند هفته یا چند ماه نیاز دارد تا نتایج آن آشکار شوند. این تکنیک موقتی است و امکان جا به جا شدن دندان ها در این روش وجود دارد.
• مشکلات جراحی فک: علاوه بر خطرناک و دردناک بودن این روش که ناراحتی زیادی را ایجاد می کند قابل پیش بینی نبودن نتایج آن و نیاز به درمان بیشتر از دیگر معایب جراحی فک هستند. البته برخی از بیماران بدون این که این همه رنج را تحمل کنند از روش های غیر جراحی استفاده کرده اند که نتایج خوبی نیز داشته است.

بیشتر بخوانید: کراس بایت دندان چیست

اصلاح آندربایت بدون جراحی

ارتودنتیست، دندانپزشک و متخصص اکلوژن قبل از اقدام برای درمان آندربایت باید موقعیت فک را اصلاح و به طرف عقب جا به جا کنند. بریس ها و الاینرها برای صاف کردن دندان ها به کار می روند نه اصلاح آندربایت‌. متاسفانه در حال حاضر نیز اولین راهکار برای درمان آندربایت جراحی فک است که نه تنها خطرناک و بسیار دردناک است بلکه نتایج آن نیز قابل اعتماد نیست البته در بسیاری از موارد نیازی به انجام جراحی نیست. آندربایت‌های خفیف تا متوسط را می‌توان از طریق راهکارهای غیر جراحی و روش‌های ارتودنسی فک پایین اصلاح کرد. روش‌های غیر جراحی برای کودکان مناسب‌تر از بزرگسالان است؛ زیرا کودکان هنوز رشد دندان‌هایشان ادامه دارد و کامل نشده‌است.

با تشخیص به موقع آندربایت  درمان آن راحت‌تر صورت می‌پذیرد و شانس موفقیت روش‌های غیر جراحی بیشتر می‌شود. در روش غیر جراحی، گاهی از ترکیب چند روش برای اصلاح آندربایت استفاده می‌شود.

روش‌های غیر جراحی اصلاح آندربایت عبارتند از:

گسترش دهنده فک بالا

وسیله ای که فک بالا را گسترش می دهد در سقف دهان بیمار قرار می گیرد. بیمار می تواند از طریق یک کلید فشار این وسیله را تنظیم کند تا دندان های دو طرف به اندازه کافی وسعت پیدا کنند. به تدریج با زیاد شدن عرض این وسیله موقعیت‌ دندان های فک بالا و پایین تغییر پیدا می کند.

ماسک صورت برای کشش معکوس

وسیله ای که در این روش مورد استفاده قرار می گیرد همانند هدگیر مخصوص ارتودنسی است. این وسیله دور سر بیمار قرار می گیرد و با اتصال به سیم های فلزی دندان های عقب، فک بالا را به طرف محل درست فشار می دهد.

کاپ چانه

کاپ چانه وسیله ای است که به فک پایین فشار لازم را در جهت مناسب وارد می کند و به این ترتیب از جلو آمدن و حرکت آن به طرف جلو ممانعت می کند.

بریس ها یا اینویزیلاین

پس از تشخیص آندربایت نیاز به روش درمان برای صاف کردن فک و دندان ها دارید. یکی از بهترین راهکارها اینویزیلاین ها هستند‌؛ زیرا مواد خطرناک کم تری دارد و میزان تولید کلسیفیکاسیون ‌کم تر است.

معمولا از این روش برای کودکان استفاده نمی شود. درمان آندربایت کلاس ۳ به وسیله اینویزیلاین ها در بسیاری از موارد موفقیت آمیز بوده است. هرچند باید دندان ها هم کشیده شوند. برای کودکان بریس های فلزی کارآیی دارد. قبل یا زمان استفاده ازبریس ها بر اساس توصیه ارتودنتیست ها باید از هدگیرهای خاصی استفاده شود.

همچنین بخوانید: آیا استفاده از بریس باعث حساسیت دندان ها می شود

کشیدن دندان

یکی از عواملی که باعث بروز آندربایت می شود فشردگی و نامرتب بودن دندان ها است. گاهی برای کاهش فشار و قرار گرفتن فک در موقعیت مناسب، کشیدن دندان‌ لازم است. گاهی کشیدن دندان تمام درمان را شامل می شود و گاهی نیز قبل از بریس ها و دیگر روش های درمان، کشیدن دندان نخستین گام به شمار می آید.

تغییر شکل دندان ها

اگر دندان ها به درستی در داخل دهان و روی یکدیگر قرار نگرفته اند یکی از تکنیک های زیبایی دندانپزشکی تغییر شکل دندان ها است. در این روش با تراشیدن دندان ها، تغییراتی در شکل آن ها ایجاد می کنند و حتی ممکن است روی دندان های فک بالا ونیر قرار بگیرد. این تکنیک در برخی آندربایت های خفیف کارآیی دارد و موجب قرار گرفتن‌ فک ها در یک راستا می شود. یکی از مزایای این روش این است که تقریبا بدون درد است و صرفا مینای دندان تغییر می کند و خطر پوسیدگی نیز کاهش پیدا می کند.

روش های درمانی زیبایی

در مواردی که دندان های فک پایین به اندازه کمی جلو هستند و آندربایت خفیف است می توان از تکنولوژی جدید لیفت صورت (facelift) برای اصلاح آندربایت استفاده کرد. در این روش با قرار گرفتن روکش ونیر روی دندان های فک بالا، دندان های دو فک بالا و پایین به هم نزدیک می شوند و نحوه قرار گرفتن دندان های فک فوقانی روی دندان های فک تحتانی اصلاح می شود. توجه داشته باشید که در این روش جلوآمدگی فک پایین اصلاح نمی شود و صرفا تا حدودی دندان های جلو آمده ظاهر بهتری پیدا می کنند و مانند قبل جلوآمده نخواهند بود. همچنین در این روش عملکرد فک نسبتا بهتر می شود. پس از قرار گرفتن دندان های فک بالا و پایین روی یکدیگر لازم است درمان ارتودنسی به مرتب شدن دندان ها و اصلاح لبخند بیمار کمک می کند. به این ترتیب درمان کامل می شود. از نظر هزینه درمان های غیر جراحی مناسب تر از درمان های جراحی هستند؛ اما به زمان زیادی نیاز دارند تا به نتیجه مورد نظر برسند.

نکات مهم در روش جراحی

مشکل آندربایت خفیف در کودکان به روش غیر جراحی اصلاح می شود؛ ولی در مراحل متوسط و پیشرفته برای دست یافتن به نتیجه دلخواه تنها راهکار مناسب جراحی است. در مورد بزرگسالان تنها روش مناسب برای درمان آندربایت جراحی است؛  بنابراین‌ برای انتخاب روش جراحی باید چند نکته مورد توجه قرار بگیرد. این نکات عبارتند از:

• یکی از نکات مهم در روش جراحی سن بیمار است. در حالت ایده آل بیمار باید اولین بار در سن ۸ تا ۱۴ سالگی معاینه شود؛ زیرا در این سنین درمان آندربایت آسان تر انجام می شود. در این زمان بیمار هنوز دندان های شیری دارد و پزشک می تواند از جلو آمدن دندان ها تا حدودی جلوگیری کند و عادت هایی که مشکل ساز هستند را اصلاح نماید. همچنین در این زمان پزشک راحت تر می تواند دندان های دائمی را به محل مناسب‌ تری هدایت کند تا سلامت دهان و دندان بهبود پیدا کند.
• سوء عملکردهای فیزیکی که آندربایت در زندگی روزمره افراد ممکن است ایجاد کند از دیگر نکاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. اختلالات کلامی مانند نوک زبانی صحبت کردن و کاهش اعتماد به نفس از جمله مشکلاتی هستند که بیماران آندربایت در معرض آن ها قرار می گیرند. همچنین این بیماران ممکن است مور آزار و اذیت و رفتارهای ناراحت کننده قرار بگیرند و عارضه آندربایت می تواند استرس زیادی را به آن ها وارد کند.
• بیمار باید شدت آندربایت را در نظر بگیرد. اگر فرد در هنگام غذاخوردن و صحبت کردن با مشکلات زیادی رو به رو است و یا از چهره خود حس رضایت بخشی ندارد شاید زمان آن رسیده که به درمان فکر کند. در ضمن درمان آندربایت روندی طولانی مدت و چند ساله دارد و بیماران باید تصمیم بگیرند که آیا می توانند به این دوره درمان طولانی مدت متعهد بمانند یا نه، در ضمن باید نسبت به مزایا و معایب درمان مطلع باشند.

بیشتر بخوانید: رابطه ارتودنسی با جراحی فک (ارتوسرجری)

روش جراحی

این روش توسط متخصصان جراحی فک و دهان انجام می شود. هرچند جزییات عمل بستگی به شدت آندربایت و شرایط بیمار دارد؛ ولی به طور کلی در جراحی آندربایت موقعیت فک های بالا و پایین تغییر می کند. فک پایین به سمت عقب می رود و فک بالا به طرف جلو می آید. در بیشتر موارد بیماران قبل و بعد از جراحی نیاز به درمان های ارتودنسی دارند تا درصد موفقیت جراحی افزایش پیدا کند. روش جراحی تهاجمی تر و گران تر از روش های غیر جراحی است. تنها راهکار مناسب اصلاح آندربایت در بزرگسالان جراحی است و بیمار با این روش لبخندی زیباتر و چهره ای جذاب تر تجربه می کند.

سوالات متداول

 ۱. آیا آندربایت باید درمان شود حتی اگر مشکل آفرین نباشد؟

اگر از متخصص ارتودنسی این سوال را بپرسید به سوال شما به طور قطع جواب مثبت خواهد داد. کافی است به عوارضی که در مورد این اختلال ذکر شد نگاهی بیندازید‌ تا متوجه شوید که آندربایت در کل بدن اختلال ایجاد می کند. از سردرد تا سوء هاضمه مشکلاتی هستند که بیمار در معرض آن‌ها قرار می‌گیرد. درمان این عارضه فقط جنبه زیبایی ندارد. آندربایت سلامت دهان و دندان، سلامت عمومی و کیفیت زندگی افراد را تهدید می‌کند.

 ۲. پس از درمان آندربابت چهره چه تغییری می کند؟

ساختارهای صورت در همه افراد یکسان نیست؛ ولی با مشاهده عکس های قبل و بعد از جراحی متوجه می شوید که درمان اندربایت تغییر زیادی در چهره بیمار ایجاد می کند.

 ۳. آیا آندربایت چهره را نازیبا می کند؟

اگرچه آندربایت از مشکلاتی است که به ندرت اتفاق می افتد؛ اما قضاوت کردن در مورد دیگران نگرشی زشت است. با این حال نتیجه تحقیقات نشان می دهد که پس از درمان، اعتماد به نفس بیماران تا اندازه قابل توجهی بهبود پیدا می کند.

 ۴. آیا آندربایت در بزرگسالان هم درمان می شود؟

درمان آندربایت در هر سنی و از خفیف تا شدید قابل درمان است و می‌تواند بسیاری از مشکلات و عوارض را حتی در آینده از بین ببرد. درمان بزرگسالان در موارد زیادی موفق بوده است.

 ۵. تفاوت اندربایت و اور بایت چیست؟

در حالت عادی هنگامی که دهان خود را میبندید،دندان های جلوی فک بالا کمی روی دندان های جلویی فک پایین قرار میگیرد. در اوربایت این فاصله بیشتر می شود و دندان های جلویی فک بالا بیشتر از حد معمول بیرون زده می شود. در آندر بایت برعکس است دندان های جلویی فک پایین بیشتر از حد معمول بیرون یا جلو زده می شود