صدا دادن فک یا “کلیک کردن فک” یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از افراد با آن مواجه میشوند. این صدا معمولاً هنگام باز و بسته کردن دهان، جویدن یا حتی خمیازه کشیدن احساس میشود و می تواند ناشی از مشکلات متعددی در ساختار و عملکرد مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) باشد. این مفصل، که بین فک و جمجمه قرار دارد، نقش مهمی در حرکات دهان ایفا می کند و هرگونه اختلال در آن می تواند باعث ایجاد صدا و حتی درد در فک شود. در این مقاله به بررسی علل مختلف صدا دادن فک، از جمله آسیب های فیزیکی، عادات نادرست و مشکلات مربوط به دندان ها و فک، خواهیم پرداخت.
صدا دادن فک چیست؟
صدا دادن فک یا کلیک کردن فک به حالتی اشاره دارد که در آن هنگام انجام حرکات فک، مانند باز و بسته کردن دهان، جویدن، صحبت کردن، یا خمیازه کشیدن، صدایی شبیه به “کلیک” یا “تق تق” از مفصل فک شنیده میشود. این مشکل معمولاً به اختلال در عملکرد مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) مربوط می شود. TMJ مفصلی است که فک پایین را به جمجمه متصل می کند و مسئول حرکات مهمی همچون جویدن و صحبت کردن است.
بیشتر بخوانید: درمان ناهنجاری های فک بالا با ارتودنسی
در حالت طبیعی، این مفصل به نرمی و بدون ایجاد صدا حرکت می کند، اما در صورتی که مشکلی در این مفصل ایجاد شود، حرکت آن با اختلال همراه شده و باعث ایجاد صدا می شود.
علت صدا دادن فک هنگام باز و بسته شدن
ممکن است صدای تق تق فک و اختلال TMJ را تجربه کنید اگر:
- زیاد آدامس جویدن
- ناخن های خود را بجوید
- دندان های خود را بسابید
- فک خود را قفل کنید
- فک خود را به جلو فشار دهید
- لب یا گونه خود را گاز بگیرید
بیشتر بخوانید: درمان انحراف فک با ارتودنسی
انجام مکرر این رفتارها می تواند باعث فرسایش مفاصل شود که ممکن است به سایش و تخریب منجر گردد.
صدای تق تق فک معمولاً دلیلی برای نگرانی نیست اگر با درد فک همراه نباشد.
چه بیماری هایی باعث صدای قولنج فک می شوند؟
۱. آرتریت:
آرتریت می تواند به غضروف مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) آسیب برساند. هم آرتریت روماتوئید (RA) و هم استئوآرتریت (OA) میتوانند بر فک تأثیر بگذارند. از دست دادن غضروف باعث می شود حرکت فک به درستی در حفره مفصل جذب نشود.
۲. فک شکسته یا در رفته
اگر دچار صدمه شده اید، ممکن است فک شکسته یا در رفته داشته باشید. دررفتگی زمانی رخ می دهد که مفصل فک از حالت طبیعی خود خارج می شود.
۳. مال اکلوژن دندان ها
مال اکلوژن دندان ها به ناهماهنگی دندان ها اشاره دارد. این ناهماهنگی می تواند باعث صدای تق تق فک شود. مال اکلوژن همچنین به عنوان کراس بایت، اُوربایت، آندربایت، اپنبایت یا ازدحام دندانها شناخته میشود
۴. سندرم درد میوفاسیال
سندرم درد میوفاسیال (MPS) باعث درد مزمن در سیستم عضلانیاسکلتی میشود. درد معمولاً به یک ناحیه محدود میشود. MPS در فک میتواند باعث صدای تق تق فک شود.
بیشتر بخوانید: آیا ارتودنسی بر صدا و گفتار تاثیر دارد
۵. آینه خواب
صدای تق تق فک میتواند ناشی از آپنه خواب انسدادی (OSA) و آپنه خواب مرکزی (CSA) باشد. OSA باعث میشود فرد در طول چرخه خواب به صورت غیرارادی تنفس را متوقف کند، به دلیل تنگی در گلو. جریان هوای محدود باعث میشود که هوای کمتری وارد ریهها شود. این باعث بیدار شدن فرد برای گرفتن نفس میشود.
۶. عفونت
عفونت غده بزاقی میتواند باعث ایجاد TMJ و صدای تق تق فک به همراه سایر علائم شود.
عفونت می تواند در:
- غدد پاروتید درون هر گونه
- غدد زیر فکی درست زیر فک
- غدد زیر زبانی که زیر زبان قرار دارند
۷. شما ممکن است نتوانید به طور کامل دهان خود را باز کنید که این باعث صدای تق تق می شود. همچنین ممکن است:
- چرک در دهان
- خشکی دهان
- درد صورت
- طعم بد در دهان
- تورم صورت و گردن
عفونت غدد بزاقی باید سریعاً درمان شود.
۸. تومور
تومور، که می تواند به سرطان دهان منجر شود، می تواند بر فک تأثیر بگذارد. تومورها می توانند در:
- لب ها
- زبان
- گونه
- لثه ها
- کف دهان
- کام سخت و نرم
زمانی که تومور حرکت فک را مختل می کند، ممکن است صدای تق تق فک را تجربه کنید.
صدا دادن فک با چه علائمی همراه است؟
- درد فک: احساس درد یا ناراحتی در مفصل فک هنگام باز و بسته کردن دهان یا جویدن.
- سردرد: دردهای مزمن یا متناوب در ناحیه سر، که میتواند ناشی از فشار عضلات اطراف فک باشد.
- گوشدرد: برخی افراد دچار درد در گوش یا ناحیه اطراف آن میشوند که مرتبط با عملکرد مفصل فک است.
- درد گردن: درد یا سفتی گردن به دلیل تنش عضلانی ناشی از مشکلات فک.
- قفل شدن فک: گاهی فک به طور موقت قفل میشود و باز یا بسته کردن دهان دشوار میشود.
- تورم: ممکن است در ناحیه اطراف مفصل فک تورم وجود داشته باشد.
- خستگی عضلات فک: احساس خستگی یا گرفتگی در عضلات فک پس از صحبت کردن یا جویدن.
- تغییر در نحوه گاز زدن یا جویدن: ممکن است فرد احساس کند که دندانها به درستی روی هم قرار نمیگیرند یا در هنگام جویدن ناراحتی دارد.
- صدای خرت خرت یا تق تق: به طور مداوم هنگام حرکت فک صدای کلیک یا تق تق ایجاد میشود.
آیا صدا دادن فک خطرناک است؟
صدا دادن فک در بسیاری از موارد به تنهایی خطرناک نیست و برای اکثر افراد مشکلی جدی ایجاد نمی کند، بهخصوص اگر بدون درد یا علائم نگران کننده دیگر باشد. با این حال، اگر صدای فک همراه با علائم دیگری مانند درد، قفل شدن فک، کاهش دامنه حرکتی، سردردهای مکرر، گوش درد، یا تغییرات در نحوه جویدن باشد، ممکن است نشان دهنده وجود مشکلاتی در مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) باشد که نیاز به بررسی دقیق تر دارد.
برای درمان صدای فک به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای درمان صدای فک و مشکلات مربوط به مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)، بهترین گزینه مراجعه به یک دندانپزشک متخصص در زمینه اختلالات فکی یا جراح فک و صورت است. این پزشکان معمولاً در تشخیص و درمان اختلالات مفصل فکی و مشکلات مرتبط با آن تخصص دارند.
در مواردی که علائم پیچیده تر یا مرتبط با دیگر بخشهای بدن هستند (مثل سردرد، گوشدرد یا درد گردن)، ممکن است نیاز به مشورت با سایر متخصصان نیز باشد:
- متخصص گوش، حلق و بینی (ENT): اگر صدای فک با گوشدرد یا مشکلات مربوط به گوش و حلق همراه باشد.
- متخصص ارتودنسی: اگر مشکل صدای فک ناشی از ناهماهنگی دندانها یا ناهنجاریهای بایت باشد.
- متخصص طب فیزیکی یا فیزیوتراپیست: برای درمانهای غیردارویی مانند تمرینات فک و تکنیک های فیزیوتراپی.
- روماتولوژیست: اگر صدای فک ناشی از بیماری های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید باشد.
روش های درمان صدا دادن فک
- تغییرات در سبک زندگی
- درمان های خانگی
- دارو
- درمان های غیرجراحی
- جراحی
۱. تغییرات در سبک زندگی
ممکن است بتوانید صدای خفیف فک را با اجتناب یا محدود کردن عادات مضر بهبود دهید، از جمله:
- جویدن ناخن
- جویدن بیش از حد آدامس
- جویدن یخ
- خوردن مقدار زیادی غذاهای سفت یا جویدنی
۲. درمان های خانگی
اگر تغییرات در سبک زندگی به تنهایی باعث کاهش صدای تق تق و درد فک نشود، پزشک شما ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- استفاده از کیسه یخ برای کاهش التهاب مفصل فک
- استفاده از گرما برای آرام کردن فک
- استفاده از محافظ دندان برای جلوگیری از ساییدن و فشردن دندان ها (می توانید یکی را از داروخانه بخرید یا بهصورت سفارشی از دندانپزشک دریافت کنید)
درباره نایت گارد یا محافظ دندان قروچه بخوانید
- خوردن غذاهای نرم تر
- مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID) برای کاهش التهاب
۳. داروها
صدای فک خفیف تا متوسط ممکن است نیاز به داروهای تجویزی داشته باشد، از جمله:
- داروهای ضدافسردگی برای کاهش استرس و اضطراب
- شل کننده های عضلانی برای کاهش تنش در فک
۴. درمان های غیرجراحی
ممکن است برای درمان صدای فک به روش های پزشکی نیاز داشته باشید. درمانهای غیرجراحی شامل موارد زیر است:
- فیزیوتراپی خاص برای TMD: یک فیزیوتراپیست ممکن است از تکنیک های مختلف برای درمان صدای فک استفاده کند، از جمله تمرینات فک.
- ماساژ نقطه تحریک: یک ارائهدهنده خدمات بهداشتی نقاط تحریک (گرههای عضلانی) در فک شما را پیدا کرده و از ماساژ برای شل کردن و آرام کردن آنها استفاده میکند.
- درمان با امواج رادیویی: یک ارائهدهنده خدمات بهداشتی از امواج رادیویی برای افزایش جریان خون و تحریک مفصل فک شما استفاده میکند.
- تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست (TENS): واحد TENS یک دستگاه کوچک با سیمهای متصل به الکترودها (پدهای چسبنده) است. شما الکترودها را مستقیماً روی پوست خود قرار میدهید. پس از روشن کردن دستگاه، پالسهای الکتریکی کوچک به فک شما ارسال میشود تا به طور موقت درد را تسکین دهد. شما میتوانید یک دستگاه TENS را بدون نسخه خریداری کنید، اما بهتر است قبل از استفاده از این روش، با پزشک خود مشورت کنید.
- دندانپزشکی ترمیمی: اگر صدای فک به دلیل ناهماهنگی بایت دندان باشد، ممکن است به درمان های دندانپزشکی ترمیمی نیاز داشته باشید. این درمانها میتوانند شامل روکش ها، پل ها، ایمپلنت های دندانی و بریس ها باشند. دندانپزشک شما همچنین ممکن است یک محافظ دهان سفارشی برای قرار دادن فک در موقعیت بهتر بسازد.
۵. درمان های جراحی
در موارد شدید، افراد ممکن است به جراحی برای اصلاح صدای تق تق فک نیاز داشته باشند. گزینههای جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- آرتروسنتز: که به عنوان آسپیراسیون مفصل نیز شناخته میشود، مایعات اضافی در مفصل فک شما را خارج می کند. یک ارائه دهنده خدمات بهداشتی ممکن است کورتیکواستروئیدها را برای کاهش التهاب تزریق کند.
- آرتروسکوپی: در طول این روش، یک ارائهدهنده خدمات بهداشتی برشی کوچک نزدیک فک شما ایجاد میکند. سپس، آنها یک لوله نازک با دوربین و چراغ را وارد می کنند. این امکان را به آن ها می دهد که مشکلات TMJ را بدون ایجاد برشهای بزرگ تشخیص دهند و درمان کنند.
- آرتروپلاستی: این جراحی مفصل فک را تعمیر، تعویض، حذف یا جابجا میکند. برای انجام این روش، جراح شما نیاز به ایجاد برش های بزرگ تر خواهد داشت.
چه نوع ارتودنسی برای درمان صدا دادن فک مناسب است؟
نوع ارتودنسی مناسب برای درمان صدا دادن فک بستگی به علت و شدت مشکل شما دارد. در صورتی که صدای فک ناشی از ناهماهنگی دندان ها یا بایت نامناسب (مالاکلوژن) باشد، ارتودنسی می تواند به تنظیم صحیح دندانها و فک ها کمک کند و مشکل را بهبود بخشد. انواع ارتودنسی که معمولاً برای این منظور استفاده میشوند شامل موارد زیر است:
۱. بریس های فلزی یا سرامیکی (ارتودنسی ثابت):
این نوع ارتودنسی شامل سیم ها و براکت هایی است که به دندان ها متصل می شوند و با تنظیم تدریجی، دندان ها و فک ها را به موقعیت صحیح هدایت میکنند. این روش برای مشکلات جدی تری که باعث صدا دادن فک شدهاند، مؤثر است.
بیشتر بخوانید: ارتودنسی سرامیکی بهتر است یا فلزی
۲. الاینر اینویزیلاین (ارتودنسی نامرئی):
این روش شامل استفاده از پلاکهای شفاف است که بهطور سفارشی ساخته میشوند و روی دندانها قرار میگیرند. این پلاکها به تدریج دندانها را جابهجا میکنند و در موارد خفیفتر صدا دادن فک ناشی از ناهماهنگی دندانها میتوانند مؤثر باشند.
۳. ارتودنسی فانکشنال (عملکردی):
ارتودنسی فانکشنال برای تنظیم عملکرد فکها بهکار میرود و شامل دستگاههای خاصی است که به اصلاح ناهماهنگی فک کمک میکنند. این نوع درمان برای افرادی که ناهماهنگی فک یا بایت دارند و این ناهماهنگی باعث صدای فک شده، مناسب است.
۴. هدگیر (Headgear):
در برخی موارد شدیدتر ناهماهنگی فک، ممکن است از هدگیر برای تغییر موقعیت فک استفاده شود. این دستگاه ها فشار ملایمی به فک وارد می کنند و به بهبود موقعیت آن کمک میکنند.
سخن پایانی
صدا دادن فک یا کلیک کردن فک ممکن است برای بسیاری از افراد یک مشکل آزاردهنده باشد، اما با توجه به علتهای مختلفی که میتواند منجر به این وضعیت شود، شناخت دقیق دلیل اصلی آن اهمیت زیادی دارد. از تغییرات سبک زندگی و درمانهای خانگی گرفته تا استفاده از روشهای ارتودنسی و جراحی، هر مورد نیازمند تشخیص صحیح و درمان مناسب است. در صورتی که این مشکل با درد، محدودیت حرکتی یا علائم دیگر همراه باشد، مشورت با پزشک یا دندانپزشک متخصص ضروری است. با توجه به پیشرفتهای پزشکی و دندانپزشکی، درمان مؤثر برای مشکلات فک در دسترس است و میتوان با پیگیری مناسب از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری کرد.