عقب بودن فک پایین یک ناهنجاری استخوان دندانی است که در آن استخوان فک پایین به درستی رشد نکرده و باعث می‌شود فک بالا در جلوی فک پایین قرار گیرد. عقب بودن فک پایین منجر به مشکلاتی مانند تاثیر بر ظاهر صورت، مشکلات تنفسی و آپنه خواب می‌شود که باید درمان شود. مهمترین درمان‌های این مشکل عبارتند از:
- ارتودنسی
- جراحی
- استفاده از دستگاه فانکشنال
- ورزش های موثر تحت نظر متخصص
| عنوان | توضیح خلاصه |
| تعریف | عقب بودن فک پایین باعث جلوتر به نظر رسیدن فک بالا و اورجت دندانی می‌شود. |
| علت‌ها | ژنتیک، رشد ناکافی فک پایین، عادات کودکی (مکیدن انگشت، پستانک)، تنفس دهانی، تروما. |
| عوارض | تغییر ظاهر صورت، مشکلات تنفسی، بلع، گفتار، پوسیدگی دندان، درد مفصل فک. |
| تشخیص | معاینه بالینی و رادیوگرافی (پانورامیک و سفالومتری). |
| درمان کودکان | ارتودنسی فانکشنال و دستگاه‌های متحرک برای جلو آوردن فک قبل از بلوغ. |
| درمان بزرگسالان | ارتودنسی برای موارد خفیف، جراحی فک برای اصلاح ساختاری؛ تمرین‌ها فقط عضلات را تقویت می‌کنند. |
| ورزش فک | جلو بردن فک، فشار دادن دهان، چانه به جلو و بالا؛ در بزرگسالان تغییر ساختاری ایجاد نمی‌کند. |
| فیلر چانه | فقط برای زیبایی، فک را تغییر نمی‌دهد. |
| بهترین سن درمان | قبل از بلوغ (۱۱–۱۳ سال)، نتیجه بهتر و احتمال جراحی کمتر. |
| هزینه درمان | بستگی به شدت مشکل و نوع درمان دارد. |
چگونه فک پایین را جلو بیاوریم؟
نحوه دقیق رفع عقب بودن فک پایین هم به سن بیمار و هم به شدت بیماری بستگی دارد. بیمار باید به متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت مراجعه کند تا ارزیابی انجام شود. با انجام آزمایش‌های لازم و عکس برداری با اشعه ایکس، متخصصان می‌توانند تعیین کنند که کدام گزینه درمانی برای رفع عقب رفتگی چانه بهتر است.
طیف وسیعی از روش های درمانی برای درمان فرورفتگی فک تحتانی مانند دستگاه های متحرک، دستگاه های ثابت داخل دهانی و جراحی فک در دسترس هستند. باید این نکته را ذکر کنیم که درمان کودکان و بزرگسالان با یکدیگر تفاوت هایی دارند.
تشخیص عقب بودن فک پایین
در تشخیص عقب ماندگی فک پایین، نیمرخ فرد، وضعیت لب بالا و لب پایین، تنگی در فک بالا و فاصله بین دندان های ثنایای تحتانی و فوقانی با معاینه بالینی به دقت بررسی می شود. با رادیوگرافی پانورامیک که از بیمار گرفته می‌شود، ارتباط دندان ها و استخوان های فک با یکدیگر و وجود آسیب شناسی و مفصل بررسی می شود.
علاوه بر این، رادیوگرافی سفالومتری بیمار نیز ارزیابی می شود. با اشعه ایکس سفالومتری، موقعیت فک ها نسبت به یکدیگر و قاعده جمجمه، روابط بین سر و دندان ها و رابطه بین بافت نرم و بافت استخوانی بررسی می‌شود. در افراد در دوره رشد و نمو، سن اسکلتی را می‌توان با مهره‌های گردنی که در عکسبرداری سفالومتری قابل مشاهده است تعیین کرد. در نتیجه تمامی این معاینات، با در نظر گرفتن مشکلات و علل احتمالی، شدت عقب ماندگی فک تحتانی، انتظارات بیمار، سن و دوره رشد و تکامل بیمار، یک طرح درمان ارتودنسی شخصی و یا جراحی تهیه می شود.
بیشتر بخوانید: ارتودنسی یک فک پایین چگونه است
درمان عقب بودن فک پایین در بزرگسالان
برای بزرگسالانی که فک پایین عقب است، ورزش‌ها یا تمرین‌های فکی تأثیر زیادی ندارند، چون فک دیگر رشد نمی‌کند. درمان اصلی شامل ارتودنسی برای اصلاح دندان‌ها در موارد خفیف و جراحی فک برای تغییر ساختاری و دائمی فک پایین است. پس از جراحی معمولاً ارتودنسی تکمیلی لازم است تا دندان‌ها مرتب شوند. تمرینات فکی تنها می‌توانند عضلات فک را قوی‌تر کرده و وضعیت ظاهری را کمی بهتر کنند، اما تغییر واقعی فک نیازمند مداخله تخصصی توسط ارتودنتیست یا جراح فک و صورت است.
علت اصلی عقب بودن فک پایین
علل عقب رفتگی چانه معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: عوامل ژنتیکی یا عادات خاص دوران کودکی.
- عوامل ژنتیکی: عوامل ژنتیکی علت اصلی عقب بودن فک زیرین است. ژن ها بر رشد استخوان فک تأثیر می گذارند. تغییرات در این ژن ها می تواند باعث رشد ناکافی فک پایین شود.
- رشد بیش از حد فک بالا نیز ممکن است عامل دیگر این مشکل باشد.
- مکیدن انگشت: مکیدن طولانی شست می تواند رشد فک پایین را تغییر دهد.
- تنفس دهانی: تنفس مزمن از طریق دهان می تواند باعث پایین بودن وضعیت زبان شود و در نتیجه عقب ماندن فک پایین شود.
- استفاده طولانی مدت از پستانک: استفاده بیش از حد از پستانک پس از ۲ تا ۳ سال بر رشد فک تأثیر می گذارد.
بیشتر بخوانید: درمان آندربایت با ارتودنسی
سایر علل کمتر شایع عبارتند از تروما، تومورها و آرتریت روماتوئید. همچنین سندرم‌های ژنتیکی وجود دارد که بر رشد جمجمه و صورت تأثیر می گذارد. شناسایی زودهنگام این عوامل برای جلوگیری از مشکلات آینده بسیار مهم است.
بهترین روش های درمان عقب بودن فک پایین
بهترین روش های درمان عقب بودن فک پایین شامل ارتودنسی،جراحی، ترکیبی از روش های مختلف، استفاده از دستگاه های جدید و تکنولوژی های نوین است که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.
متن انگلیسی:
“One of the treatment options for a recessed chin is filler, although it should be noted that this option is purely for aesthetic purposes. The procedure involves injecting hyaluronic acid into the chin area to improve the appearance, but it does not solve facial bone abnormalities.”
ترجمه فارسی: «یکی از گزینه های درمانی برای چانه فرو رفته فیلر است، البته باید توجه داشت که این گزینه صرفا برای اهداف زیبایی است. این روش شامل تزریق اسید هیالورونیک به ناحیه چانه برای بهبود ظاهر است، اما ناهنجاری های استخوانی صورت را حل نمی کند.»
به نقل از سایت smile2impress
۱. درمان کوچک بودن فک پایین با ارتودنسی
ارتودنسی متحرک فک پایین که مربوط به ناهنجاری‌های فک پایین است، مشکلات فک پایین را حل می‌کند. در واقع ارتودنسی متحرک فک پایین برای درمان مال اکلوژن کلاس II استفاده می‌شود. در این ناهنجاری که فک پایین بیمار کوچک و فرورفته و فک بالا بزرگ است، از دستگاه ارتودنسی فک پایین متحرک برای حرکت فک پایین به سمت وضعیت طبیعی استفاده می‌شود.
اگر در دوران کودکی درمان شود، در بزرگسالی فرد دیگر دچار ناهنجاری نمی‌شود و در صورت بسته شدن هیچ فاصله‌ای بین فک‌ها وجود ندارد. درمان به موقع نیز می‌تواند بیمار را از جراحی فک در آینده نجات دهد.
۲. جلو آوردن فک پایین با دستگاه فانکشنال
ارتودنسی فانکشنال یک رویکرد نوآورانه در درمان ارتودنسی است که نه تنها بر صاف کردن دندان ها بلکه بر بهبود سلامت کلی و عملکرد فک و ساختارهای صورت تمرکز دارد. برخلاف ارتودنسی سنتی که هدف اصلی آن حرکت دادن دندان‌ها به هم تراز در ساختار فک موجود است، ارتودنسی فانکشنال به دنبال تغییر شکل و گسترش استخوان فک برای ایجاد بایت متعادل‌تر و بهبود زیبایی صورت است.
بیشتر بخوانید: آیا صدا دادن فک خطرناک است
این درمان اغلب شامل استفاده از دستگاه‌های تخصصی است که برای گسترش قوس‌های دندانی و رشد مناسب فک طراحی شده‌اند. دستگاه‌های رایج عبارتند از:
Bionator &Twin Block یکی از این دستگاه هاست. این وسایل برای اصلاح اوربایت با تغییر موقعیت فک پایین به جلو طراحی شده‌اند. آنها با استفاده از نیروی عضلات فک بیمار برای رسیدن به حرکت مورد نظر کار می‌کنند و اغلب در بیماران جوان‌تر استفاده می‌شوند، جایی که به دلیل رشد مداوم می توانند بسیار موثر باشند.
دستگاه دیگر هربست و فورسوس (Herbst & Forsus) است. این دستگاه‌ها معمولا در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان برای اصلاح اوربایت با تشویق رشد فک پایین به سمت جلو استفاده می‌شوند. اغلب همراه با بریس‌ها استفاده می‌شوند تا از هم‌ترازی مناسب دندان‌ها هنگام تغییر موقعیت فک اطمینان حاصل شود.
۳. درمان عقب بودن فک پایین با جراحی
جراحی فک پایین عقب رفته در درجه اول به شرایطی مانند پروگناتیسم فک پایین یا مال اکلوژن های کلاس III می‌پردازد. هدف از این روش تغییر موقعیت فک پایین برای بهبود عملکرد و زیبایی است. سه نوع روش اصلی مورد استفاده در جراحی عقب بودن فک پایین وجود دارد:
- استئوتومی دو طرفه ساژیتال اسپلیت (BSSO): این تکنیک شامل ایجاد دو برش در فک پایین، یکی در سمت باکال و دیگری در سمت لینگوال، برای ایجاد شکافی است که امکان تغییر موقعیت فک را فراهم می‌کند. BSSO برای حداقل زخم خارجی و کاهش تروما به بافت های اطراف ترجیح داده می شود، اگرچه خطر آسیب عصبی را به همراه دارد.
- استئوتومی راموس عمودی داخل دهانی (IVRO): یک برش در داخل دهان در امتداد مرز قدامی راموس ایجاد می‌شود که امکان دسترسی به استخوان زیرین را فراهم می کند. این روش برای عقب بودن فک پایین کمتر از ۱۰ میلی متر مناسب است و شامل بریدن استخوان در یک زاویه خاص برای تسهیل موقعیت یابی است.
- استئوتومی راموس عمودی خارج دهانی (EVRO): این روش به برشی روی پوست در زیر زاویه فک پایین نیاز دارد که دید بهتری ایجاد می کند اما منجر به ایجاد اسکار خارجی می شود.
بیشتر بخوانید: جراحی فک بدون ارتودنسی
**نکته: بیماران معمولا به فیکساسیون بین فکی (IMF) برای چند هفته نیاز دارند تا فک در موقعیت جدید خود ثابت شود. پیگیری های منظم برای نظارت بر بهبودی و رفع هر گونه عارضه ای مانند آسیب های عصبی ضروری است.
۴. درمان عقب بودن فک پایین با ورزش
برای افرادی که فک پایین عقب است (رتروگناتی)، انجام برخی تمرین‌های فکی می‌تواند در موارد خفیف و به ویژه در کودکان و نوجوانان در حال رشد مفید باشد. اما در بزرگسالان، معمولاً تنها ارتودنسی یا جراحی فک قادر به اصلاح کامل این مشکل است.انجام حرکات ورزشی در طولانی مدت باعث درمان عقب بودن فک می شوند در صورتیکه به درستی و در تعداد مناسب و منظم انجام شوند. در زیر به چندین تمرین موثر اشاره کرده‌ایم:
تمرین های مفید برای فک پایین:
۱. جلو بردن فک پایین
دهان را ببندید و فک پایین را به آرامی به سمت جلو ببرید تا دندان‌های پایین کمی جلوتر قرار بگیرند. چند ثانیه نگه دارید و روزانه ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
۲. باز و بسته کردن دهان با فشار
دهان را باز کنید و دندان های بالا و پایین را به هم فشار دهید، سپس رها کنید. این تمرین عضلات فک را قوی‌تر می‌کند.
۳. چانه به جلو و بالا
چانه را کمی به جلو و بالا ببرید، چند ثانیه نگه دارید و سپس رها کنید. این حرکت به تقویت عضلات زیر چانه و اصلاح قرارگیری فک کمک می‌کند.
۴. تمرین با مقاومت دست
کف دست را زیر چانه قرار دهید و سعی کنید فک پایین را به سمت جلو یا پایین فشار دهید، در حالی که دست مقاومت ایجاد می‌کند. این روش عضلات فک را تقویت می‌کند.
بیشتر بخوانید: درمان انحراف فک با ارتودنسی
۵. درمان خانگی کوچک بودن فک پایین
برای کوچک بودن فک پایین هیچ درمان خانگی وجود ندارد. برای درمان باید از روش‌های درمان صحیح مانند ارتودنسی، جراحی و یا ترکیبی از هر دو استفاده کرد.
چرا باید عقب بودن فک پایین را درمان کرد؟
عقب بودن فک پایین اغلب منجر به مشکلات مختلفی می‌شود که واضح‌ترین آنها تغییرات قابل مشاهده در ظاهر صورت است. علاوه بر این عقب بودن فک زیرین منجر به مشکلات زیر می‌شود:
- آپنه خواب: عقب بودن فک می‌تواند راه‌های هوایی را در طول خواب مسدود کند.
- دیسفاژی: بلع و خوردن غذا را دشوار می‌کند، زیرا بر هماهنگی عضلات تأثیر می‌گذارد.
- مشکلات گفتاری: بر بیان اصوات تأثیر می‌گذارد و در تلفظ مشکل ایجاد می‌کند.
- اختلالات TMJ: مال اکلوژن می‌تواند بار اضافی روی مفصل وارد کند و باعث درد شود.
- دندان قروچه: عقب بودن فک می‌تواند عادت به فشردن دندان‌های شما را تقویت کند و باعث سایش و درد شود.
بهترین سن درمان
درمان عقب بودن فک پایین به مرور زمان و با افزایش سن سخت‌تر می‌شود، به این معنی که درمان برای بزرگسالان پیچیده‌تر است. اکثر موارد برای حل این مشکل نیاز به جراحی دارند. موثرترین سن برای درمان در کودکان به طور کلی بین ۱۱ تا ۱۳ سالگی و قبل از بلوغ است. البته این تنها بر اساس سن تقویمی نیست. سن اسکلتی از طریق اشعه ایکس مچ دست یا سفالومتریک تعیین می‌شود و بر این اساس زمان درمان تعیین می‌شود.
بیشتربخوانید: قیمت ارتودنسی فک بالا
هزینه درمان عقب بودن فک پایین
هزینه های درمان از فردی به فرد دیگر متفاوت است و نمی‌توان به طور دقیق هزینه ثابتی برای این درمان ذکر کرد. هزینه‌های درمان به پیچیدگی مشکل، نوع بیمارستان، بیمه درمانی، هزینه‌های عکسبرداری و … بستگی دارد.
برای اطلاع از جدول بروز کامل هزینه های ارتودنسی کلیک کنید
کلام پایانی
عقب بودن فک پایین علاوه بر تاثیری که روی صورت فرد می‌گذارد باعث مشکلاتی در تنفس، بلع، گفتار و دندان قروچه می‌شود. به همین دلیل بهتر است در سنین پایین نسبت به درمان آن اقدام کنید. درمان در سنین پایین راحت‌تر است و احتمال موفقیت بیشتر است. از بهترین روش‌های درمانی می‌توان به ارتودنسی و در درجه بعدی به جراحی اشاره کرد که بسته به شدت ناهنجاری یک روش یا ترکیبی از چند روش استفاده می‌شود.
سلام وقتتون بخیر
من ۱۶ سالمه و از سن بلوغم گذشته
فک پایینم عقبه
آیا میتونم این مشکل رو بدون جراحی و با ارتودنسی درمان کنم؟
سلام وقت بخیر
باید معاینه شوید تا بتوان نظر قطعی داد، اما با توجه به اینکه هنوز سنتان کم است ممکن است بتوان بدون جراحی و تنها با ارتودنسی درمان کرد.