درمان‌های ارتودنسی تنها به براکت‌ها و سیم های فلزی محدود نمی‌شوند. در واقع، ابزارهای متنوعی برای بهبود عملکرد فک و نظم دندان‌ها وجود دارد که هرکدام نقش خاصی در فرایند درمان دارند. یکی از این ابزارها، بایت پلیت یا صفحه‌ی بایت است که به‌عنوان وسیله‌ای کمکی برای اصلاح ناهنجاری‌های فکی و دندانی به‌ویژه در سنین رشد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بایت پلیت‌ها معمولاً از جنس پلاستیک سخت ساخته می‌شوند و در سقف دهان یا کف آن قرار می‌گیرند تا تماس‌های ناخواسته بین دندان‌های فک بالا و پایین را کاهش دهند. این مقاله به بررسی کامل عملکرد، انواع، مزایا، محدودیت‌ها و نکات مراقبتی بایت پلیت ارتودنسی می‌پردازد تا مخاطبان با آگاهی بیشتر نسبت به این ابزار مفید، در مسیر درمانی خود قدم بردارند.
بایت پلیت چیست؟
بایت پلیت یک وسیله دندانی متحرک است که معمولاً از جنس آکریلیک شفاف یا نیمه‌شفاف ساخته می‌شود و به‌گونه‌ای طراحی شده تا روی دندان‌های یک فک (معمولاً فک بالا) قرار گیرد. این وسیله با قالب‌گیری دقیق از دهان بیمار در لابراتوار دندانسازی ساخته می‌شود و در انواع مختلفی با طراحی‌های متفاوت تولید می‌شود که بسته به نیاز درمانی، شکل و ضخامت آن‌ها تغییر می‌کند.
بیشتر بخوانید: ارتودنسی اقساطی در کرج
بایت پلیت از نظر عملکرد، میان دندان‌های فک بالا و پایین قرار می‌گیرد و مانع تماس مستقیم آن‌ها با یکدیگر می‌شود. معمولاً روی دندان‌های عقب تکیه دارد و سطحی صاف یا شیب‌دار در بخش جلویی آن قرار دارد که بسته به طراحی می‌تواند حرکت فک را هدایت یا محدود کند.این وسیله قابل برداشتن است و معمولاً توسط بیمار در طول زمان مشخصی از شبانه‌روز در دهان گذاشته می‌شود.
ساختار ساده ولی دقیق آن، امکان استفاده مداوم و نسبتاً راحت را فراهم می‌کند، هرچند ممکن است در روزهای ابتدایی استفاده، فرد کمی احساس فشار یا ناراحتی داشته باشد که معمولاً به مرور زمان برطرف می‌شود.
انواع بایت پلیت
۱. بایت پلیت قدامی (Anterior Bite Plate)
این نوع بایت پلیت معمولاً روی دندان‌های جلویی فک بالا قرار می‌گیرد و سطح صاف یا شیب‌داری دارد که مانع تماس دندان‌های خلفی (عقبی) هنگام بستن فک می‌شود. عملکرد اصلی آن کاهش فشار روی دندان‌های عقبی و جلوگیری از روی‌هم‌آمدن نامناسب فک‌هاست. اغلب در بیماران دچار دندان‌قروچه، فشردن فک یا ناهنجاری‌های ارتودنسی خفیف کاربرد دارد.
۲. بایت پلیت خلفی (Posterior Bite Plate)
این نوع بایت پلیت به‌گونه‌ای طراحی شده که روی دندان‌های عقبی فک بالا یا پایین قرار می‌گیرد و باعث جدایی فک‌ها در ناحیه خلفی می‌شود. بیشتر برای بیمارانی استفاده می‌شود که نیاز به باز شدن عمودی بیشتر فک یا تغییر در رابطه عمودی دندان‌ها دارند، مانند درمان برخی ناهنجاری‌های فکی.
۳. بایت پلیت فانکشنال (Functional Bite Plate)
این نوع، به‌عنوان بخشی از دستگاه‌های فانکشنال ارتودنسی استفاده می‌شود و علاوه بر جداسازی دندان‌ها، به هدایت رشد فک یا اصلاح موقعیت آن کمک می‌کند. بایت پلیت فانکشنال ممکن است همراه با دیگر اجزای ارتودنسی مثل هربست یا بایوپروگروسیو باشد.
متن انگلیسی:
“Bite plates work by creating a physical barrier between the upper and lower teeth, which reduces the pressure from clenching and grinding, and helps the jaw muscles relax.”
ترجمه فارسی:
“بایت پلیت‌ها با ایجاد فاصله بین دندان‌های بالا و پایین، فشار ناشی از دندان‌قروچه و فشردن فک را کاهش می‌دهند و به آرام‌سازی عضلات فک کمک می‌کنند.” marksdentistry
۴. بایت پلیت نایت گارد (Night Guard Bite Plate)
این نوع بایت پلیت مخصوص استفاده در شب طراحی شده و اغلب برای افراد مبتلا به دندان‌قروچه یا فشردن فک در خواب به‌کار می‌رود. طراحی آن به‌گونه‌ای است که از سایش دندان‌ها جلوگیری می‌کند و فشار وارده بر مفصل فکی گیجگاهی را کاهش می‌دهد.
۵. بایت پلیت تثبیتی (Retention Bite Plate)
این نوع بیشتر بعد از درمان ارتودنسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و عملکرد آن حفظ موقعیت جدید دندان‌ها و جلوگیری از بازگشت آن‌ها به حالت اولیه است. معمولاً دارای بخش پشتیبان برای دندان‌های عقبی است و به‌صورت متحرک طراحی می‌شود.
چه مدت باید از بایت پلیت استفاده کرد؟
مدت زمان استفاده از بایت پلیت بستگی به نوع مشکل فکی یا دندانی، هدف درمان، و تشخیص پزشک دارد. معمولاً بیماران باید بین چند هفته تا چند ماه از بایت پلیت استفاده کنند. در مواردی مانند دندان‌قروچه یا فشار فک، استفاده از بایت پلیت ممکن است فقط هنگام خواب و به‌صورت بلندمدت توصیه شود. در موارد ارتودنسی یا اصلاح وضعیت فک، ممکن است لازم باشد بیمار روزانه بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت آن را در دهان داشته باشد تا به نتایج درمانی مورد نظر برسد. تشخیص دقیق مدت زمان استفاده، بر اساس ارزیابی منظم توسط متخصص ارتودنسی یا دندان‌پزشک انجام می‌شود.
نحوه مراقبت از بایت پلیت
- تمیز کردن روزانه بایت پلیت با مسواک نرم و آب ولرم (بدون استفاده از خمیر دندان معمولی)
- استفاده از صابون ملایم یا محلول‌های مخصوص تمیزکننده به‌جای خمیر دندان ساینده
- خارج کردن بایت پلیت هنگام غذا خوردن برای جلوگیری از آسیب و آلودگی
- شست‌وشوی بایت پلیت با آب پس از هر بار خارج کردن از دهان
همچنین بخوانید: ارتودنسی شش ماهه چگونه است
- نگهداری آن درون جعبه مخصوص یا ظرف خشک و تمیز هنگام عدم استفاده
- دور نگه‌داشتن بایت پلیت از حرارت، نور مستقیم خورشید یا آب جوش برای جلوگیری از تغییر شکل
- اجتناب از خم کردن یا انداختن آن که ممکن است باعث تغییر فرم و عملکردش شود
- مراجعه منظم به دندان‌پزشک جهت بررسی سلامت بایت پلیت و انجام تنظیمات احتمالی
بایدها در طول استفاده بایت پلیت
- باید بایت پلیت را طبق دستور پزشک و در زمان‌های تعیین‌شده (مثلاً شبانه یا تمام‌وقت) استفاده کرد.
- باید هر روز آن را به‌طور کامل و صحیح تمیز کرد.
- باید پس از هر بار خارج کردن، آن را با آب شست‌وشو داد تا آلودگی و باکتری روی آن نماند.
- باید بایت پلیت را در جای خشک و تمیز و درون جعبه مخصوص نگهداری کرد.
- باید در صورت احساس ناراحتی، زخم یا لقی در دستگاه، به پزشک مراجعه کرد.
- باید در مراجعات منظم، وضعیت بایت پلیت و دندان‌ها توسط دندان‌پزشک بررسی شود.
نبایدها در طول استفاده از بایت پلیت
- نباید هنگام خوردن غذا از بایت پلیت استفاده کرد مگر اینکه پزشک دستور داده باشد.
- نباید از آب داغ یا حرارت بالا برای شستن آن استفاده کرد، چون ممکن است تغییر شکل دهد.
- نباید از خمیر دندان‌های ساینده یا مواد شیمیایی قوی برای تمیز کردن استفاده کرد.
مطالعه کنید: ارتودنسی سریع دندان
- نباید بایت پلیت را در جیب یا دستمال نگهداری کرد؛ این کار باعث آلودگی یا شکستن آن می‌شود.
- نباید دستگاه را خم کرد یا با آن بازی کرد، زیرا ممکن است دقت و عملکرد آن از بین برود.
- نباید بدون هماهنگی با پزشک استفاده از آن را قطع یا کاهش داد.
بایت پلیت چه کاربردی دارد؟
- کاهش فشار ناشی از دندان‌قروچه (براکسیسم): بایت پلیت به‌عنوان محافظ بین دندان‌های بالا و پایین عمل می‌کند و از سایش دندان‌ها در هنگام خواب جلوگیری می‌کند. این کار فشار روی دندان‌ها و مفاصل فک را کاهش می‌دهد و به آرامش عضلات فک کمک می‌کند.
- اصلاح تماس‌های نادرست بین دندان‌ها (اکلوژن غلط): با تنظیم ارتفاع بین فک‌ها و جداسازی موقت دندان‌های بالا و پایین، بایت پلیت می‌تواند تماس‌های غیرطبیعی را اصلاح کند و به تعادل در عملکرد سیستم جونده کمک کند.
- درمان اختلال مفصل فکی‌گیجگاهی (TMJ Disorder): در افرادی که دچار درد، صدا یا محدودیت در حرکت فک هستند، بایت پلیت با کاهش تنش عضلانی و تنظیم موقعیت فک، می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
- هدایت رشد فک در بیماران ارتودنسی: در درمان‌های ارتودنسی، بایت پلیت به هدایت صحیح رشد فک بالا یا پایین کمک می‌کند و در اصلاح ناهنجاری‌های اسکلتی و دندانی نقش حمایتی دارد.
همچنین بخوانید: تاخیر در شروع درمان ارتودنسی
- کمک به درمان کراس‌بایت یا دیپ‌بایت: در مواردی که دندان‌های فک بالا و پایین به‌درستی روی هم قرار نمی‌گیرند، بایت پلیت می‌تواند با اصلاح زاویه تماس، وضعیت نیش (بایت) را بهبود ببخشد.
- محافظت از درمان ارتودنسی یا ترمیمی: پس از پایان درمان ارتودنسی یا انجام ترمیم‌های گران‌قیمت، از بایت پلیت برای جلوگیری از تخریب مجدد ساختار دندان‌ها استفاده می‌شود، به‌ویژه در بیمارانی که سابقه فشار زیاد روی دندان دارند.
- جلوگیری از بازگشت دندان‌ها پس از ارتودنسی: برخی بایت پلیت‌ها به‌عنوان ریتینر (نگهدارنده) عمل می‌کنند تا از برگشت موقعیت دندان‌ها به حالت اولیه جلوگیری کنند.
جمع بندی:
بایت پلیت یکی از ابزارهای ساده اما بسیار مؤثر در درمان مشکلات دهان، دندان و فک است که با طراحی دقیق و استفاده منظم، می‌تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد مفصل فکی، کاهش سایش دندان‌ها، اصلاح تماس‌های نادرست و حمایت از درمان‌های ارتودنسی ایفا کند. موفقیت استفاده از این وسیله تا حد زیادی به تشخیص صحیح، تجویز علمی و رعایت دقیق توصیه‌های مراقبتی توسط بیمار بستگی دارد. مشاوره با یک دندان‌پزشک یا ارتودنتیست باتجربه، کلید انتخاب صحیح نوع بایت پلیت و بهره‌گیری کامل از مزایای آن است.
