دیابت یکی از مهم ترین اختلالات متابولیکی است که سلامت دهان و دندان را به طور جدی تحت تاثیر قرار می دهد و روند درمان های دندانپزشکی مانند ارتودنسی را پیچیده تر می کند. این بیماری با ایجاد مشکلاتی همچون التهاب لثه، کاهش سرعت ترمیم بافت ها، افزایش ریسک عفونت و حتی کند شدن حرکت دندان ها، بر نتیجه نهایی ارتودنسی تاثیر می گذارد. با این حال، بیماران دیابتی در صورت کنترل قند خون می توانند مانند سایر افراد درمان ارتودنسی موفقی داشته باشند. در این مقاله، به صورت کامل تاثیر دیابت بر ارتودنسی، چالش های احتمالی و بهترین راهکارهای تخصصی برای مدیریت این شرایط بررسی می شود.
ارتباط دیابت با بیماری لثه
دیابت باعث ناتوانی سیستم ایمنی بدن در مقابل عفونت ها می شود. بیماری لثه یک عفونت باکتریایی است که احتمال ابتلا به آن در افراد مبتلا دیابت بیشتر است. همچنین، افزایش سن و عدم کنترل صحیح قند خون می تواند خطر ابتلا به بیماری پریودنتال را افزایش دهد. ابتلا به بیماری لثه می تواند قند خون را افزایش دهد و کنترل دیابت را دشوار کند و یک چرخه نامطلوب ایجاد کند.
به همین دلیل، انجام درمان ارتودنسی در این بیماران باید با در نظر گرفتن شرایط سیستمیک و وضعیت کنترل قند خون انجام شود. در ادامه، مهم ترین تاثیرات دیابت بر روند ارتودنسی بررسی شده است:
۱. کند شدن حرکت دندان ها
فرآیند حرکت دندان ها وابسته به بازسازی طبیعی استخوان اطراف دندان است. در بیماران دیابتی به ویژه در صورت کنترل نشدن قند خون، این روند کندتر می شود؛ یعنی سرعت حرکت دندان ها در افرادی که دیابت دارند، تا ۲ برابر کندتر می شود. بنابراین مدت زمان ارتودنسی افزایش می یابد.
۲. افزایش احتمال التهاب لثه
براکت های ارتودنسی باعث تجمع پلاک می شوند. از طرفی بیماران دیابتی نسبت به التهاب لثه حساسیت بیشتری دارند؛ بنابراین برای جلوگیری از عفونت و تورم لثه، رعایت بهداشت دهان در این بیماران بسیار ضروری است.
بیشتر بخوانید: قیمت ارتودنسی فک بالا
۳. افزایش ریسک تحلیل استخوان
دیابت کنترل نشده موجب تحلیل استخوان فک می شود. این مشکل نه تنها حرکت دندان ها را دشوار می کند، بلکه ممکن است باعث لق شدن دندان ها نیز شود.
۴. افزایش احتمال پوسیدگی دندان
خشکی دهان از مشکلات شایع بیماران دیابتی است. از طرفی ارتودنسی باعث افزایش تجمع پلاک می شود. ترکیب این دو عامل احتمال پوسیدگی دندان ها را به طور قابل توجهی بالا می برد
جدول مقایسه شرایط ارتودنسی در بیماران دیابتی
| مورد | دیابت کنترلشده | دیابت کنترلنشده |
| سرعت حرکت دندان ها | طبیعی | کند و غیرقابل پیش بینی |
| ریسک التهاب لثه | کم | بسیار زیاد |
| تحلیل استخوان فک | احتمال کم | احتمال بسیار زیاد |
| احتمال پوسیدگی | متوسط | بالا |
| امکان شروع درمان ارتودنسی | بله (ایمن) | خیر (تا زمان کنترل بیماری) |
| پاسخ بافت پریودنتال به سیم و براکت | طبیعی | ضعیف و آسیب پذیر |
| طول درمان | نرمال | طولانی تر |
| احتمال اورژانس هیپوگلیسمی | پایین | بالا |
| نتیجه نهایی درمان | قابل پیش بینی و موفق | پرریسک و گاهی ناموفق |
ارتباط بین التهاب لثه و درمان ارتودنسی چیست؟
التهاب لثه در نهایت موجب تورم لثه ها می شود. اگر براکت هایی که برای درمان ارتودنسی استفاده می شوند به صورت کاملا اتفاقی باعث پاره شدن پوست لثه ها شوند مویرگ های درون لثه های پاره شده خونریزی می کنند.افراد دیابتی نیز به دلیل خشکی دهان، ۴۰% بیشتر دچار پوسیدگی دندان می شوند. تورم موجود در لثه ها در صورتی که به موقع شناسایی و درمان نشود موجب اختلال در روال کار براکت های ارتودنسی خواهد شد.
ارتباط بین پوسیدگی دندان و درمان ارتودنسی چیست؟
براکت ها و سیم های استفاده شده در ارتودنسی معمولاً مکان مناسبی برای به دام انداختن ذرات غذایی هستند. اگر بهداشت دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی رعایت نشود، ذرات غذایی می توانند بین دندان ها تجمع یابند و پلاک هایی را ایجاد کنند که به مرور زمان باعث پوسیدگی و آسیب دیدن دندان ها می شوند. این مشکلات می توانند باعث تغییر رنگ دندان ها از رنگ سفید صدفی به رنگ قهوه ای شده و باعث خرد شدن و شکستگی دندان ها شوند.
اطلاعات بیشتر : راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان در ارتودنسی
تاثیر دیابت بر ارتودنسی
بیماران دیابتی ممکن است با عوارض دهانی مانند کاهش پلی مورفونوکلئر و عملکرد گلبول های سفید، متابولیسم کلاژن، و نقص کموتاکسی نوتروفیل و عملکرد ماکروفاژ مواجه شوند. عوارض دهانی می توانند بیماران دیابتی را برای ابتلا به مشکلات پریودنتال مستعد کنند. بنابراین درمان ارتودنسی باید با در نظر گرفتن نکات ذکر شده انجام شود. در صورت تشخیص دیابت در حین درمان ارتودنسی، نظارت دقیق بر بهداشت دهانی و فشار کم بر روی دندان ها بسیار حیاتی است. در نهایت، بیمارانی که دیابت آن ها به خوبی کنترل شده است، می توانند بدون هیچ گونه مانعی از درمان ارتودنسی استفاده کنند.
علائم و نشانه های بیماری لثه
اگر احساس می کنید به بیماری لثه مبتلا شده اید و هر یک از علائم و نشانه های زیر را تجربه می کنید، به ارتودنتیست مراجعه کنید:
- مشکل در هنگام جویدن
- لثه های متورم یا حساس
- خونریزی از لثه ها در هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن
- دندان های حساس که در لثه ها به سمت عقب حرکت می کنند
اگر ارتودنتیست هر یک از علائم مربوط به بیماری لثه را تشخیص دهد، ممکن است تصمیم بگیرد که درمان را متوقف کند یا اقدامات اضافی را شروع کند. این بستگی به شدت و نوع علائم، وضعیت کلی دهان فرد و تشخیص حرفه ای ارتودنتیست دارد. در ضمن، براکت های ثابت و متحرک در افراد دیابتی هیچ تفاوتی از نظر عملکرد ندارند. اما، رعایت بهداشت دهان و دندان در افراد دیابتی در صورت استفاده از براکت های ثابت بسیار حیاتی است.
بیشتر بخوانید: تاثیر ارتودنسی بر درد مفصل فک
نکات بهداشتی برای ارتودنسی در بیماران دیابتی
پیشگیری از مشکلات دندانی در افراد مبتلا به دیابت از اهمیت بسیاری برخوردار است. برخی اقدامات که می توانند به جلوگیری از بروز مشکلات کمک کنند عبارتند از:
- برای مسواک زدن دندان های خود از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید و حداقل ۳۰ ثانیه هر سطح دندان مسواک بزنید. حداقل ۲ بار در روز مسواک بزنید.
- حداقل ۱ بار در روز از نخ دندان استفاده کنید. (اهمیت استفاده از نخ دندان در ارتودنسی)
- هنگام تشخیص علائم التهاب لثه یا بیماری لثه مانند خونریزی لثه، تورم و لق شدن دندان ها مراقب باشید و به دنبال مشاوره با دندانپزشک باشید.
- مصرف دارو های مربوط به کنترل سطح قند خون با توصیه و نظارت پزشک معالج توصیه می شود.
- ترک سیگار می تواند از تشدید مشکلات دندان و لثه جلوگیری کند.
- به دندانپزشک خود اعلام کنید که دچار دیابت هستید. حداقل هر ۶ ماه یک بار برای مراقبت و تمیزی دندان های خود به دندانپزشک مراجعه کنید.
تاثیر دیابت بر پیشرفت نامرتبی دندان ها (مال اکلوژن) و روشهای درمان آن
تاثیر دیابت بر روی گسترش مال اکلوژن ها و درمان آن ها عبارتند از:
۱- رشد دندان ها:
به نظر می رسد که بیماری دیابت می تواند بر رشد دندان ها تأثیرگذار باشد. دیابت نوع ۱ معمولاً با عوارض متعددی از جمله مشکلات دندانی همراه است. تحقیقات نشان داده اند که در افراد دارای دیابت نوع ۱، رشد دندان ها ممکن است با سرعت بیشتری اتفاق بیافتد.
۲- آپنه خواب:
ارتودنسی و مسائل اکلوژنی در افراد مبتلا به دیابت می توانند در بروز و شدت آپنه خواب تأثیرگذار باشند. برخی تحقیقات نشان داده اند که بیماران دیابتی نوع ۲ ممکن است در معرض خطر بیشتری برای آپنه خواب باشند. همچنین، بیمارانی که دارای مال اکلوژن کلاس ۲ هستند، ممکن است با علائم شدیدتری از آپنه خواب مواجه شوند. با این حال، تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است تا اثرات دقیق تری از مال اکلوژن بر روی آپنه خواب افراد مبتلا به دیابت مشخص شود. ارتودنتیست ها نیز باید این نکته را در نظر داشته باشند و درمان های مناسبی را برای با درمان آپنه خواب و مشکلات اکلوژنی در نظر بگیرند.
نکاتی پیرامون برای درمان ارتودنسی در بیماری دیابت
افراد دارای دیابت نیاز به مراقبت و درمان ویژه ای در زمان ارتودنسی دارند. در ادامه، چند راهکار مهم برای درمان ارتودنسی در افراد دیابتی را بررسی می کنیم:
- بیمارانی که دیابت آن ها کنترل نشده است یا سطح کنترل ضعیف است، نباید درمان ارتودنسی را شروع کنند. زیرا بیماران دیابتی مستعد مشکلات پریودنتال می باشند که می توانند موجب تأخیر در درمان ارتودنسی شوند.
- مشکلات پریودنتال باید در هر ویزیت بررسی شوند. بیمار باید شرایط بهداشت دهانی مطلوبی داشته باشد و عوامل تحریک کننده موضعی مانند جرم نداشته باشند.
- بررسی سطح (HbA1c) یکی از مهمترین اقداماتی است که قبل از شروع درمان ارتودنسی در بیماران دیابتی باید انجام شود. همچنین تماس با پزشک بیمار برای اطلاع از کنترل بیماری و مشاوره در مورد آمادگی برای درمان ارتودنسی بسیار مهم است.
- فشار بسیار کم باید در هنگام استفاده از دستگاه های ارتودنسی بر روی دندان ها وارد شود. همچنین، بررسی منظم وضعیت زنده بودن دندان ها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
- وقت ویزیت باید برای اول وقت بعد از صبحانه تنظیم شود تا از احتمال افزایش قند خون بیمار جلوگیری شود.
- در رابطه با استفاده از دستگاه های ارتودنسی ثابت یا ارتودنسی متحرک، هیچ ترجیح درمانی وجود ندارد. هر کدام از این دو نوع دستگاه مزایا و معایب خود را دارند و انتخاب بین آن ها باید با توجه به وضعیت دندانی و نیاز های هر بیمار تعیین شود.
- هنگام استفاده از دستگاه های ارتودنسی ثابت حفظ بهداشت دهان بسیار حیاتی است.
بیشتر بخوانید: ارتودنسی نامرئی برای چه دندان هایی مناسب است
موارد اورژانسی در تاثیر بیماری دیابت بر طول درمان ارتودنسی
زمانی که دندانپزشکان با بیمارانی کار می کنند که دارای دیابت هستند، باید آمادگی لازم برای مدیریت موارد اورژانسی مربوط به این بیماری را داشته باشند. هیپوگلیسیمی یکی از وضعیت های خطرناکی است که ممکن است در طول درمان ارتودنسی رخ دهد، بنابراین دانستن علائم و مدیریت آن بسیار مهم است. علائم هیپوگلیسیمی می تواند شامل تب، لرزش بدن، تاکیکاردی (ضربان سریع قلب در هنگام استراحت)، سرگیجه، گیجی، ضعف و حتی کما باشد. برای درمان این وضعیت، تجویز خوراکی گلوکز یا تزریق داخل عضلانی گلوکاگون (دکستروز ۱۷) می تواند مفید باشد. همچنین، مصرف یک وعده غذایی قبل از درمان ارتودنسی می تواند به جلوگیری از وقوع هیپوگلیسیمی کمک کند.
مهم ترین ابزار کنترل نتایج ارتودنسی در بیماران دیابتی چیست؟
کنترل مناسب دیابت در طول درمان ارتودنسی اهمیت بسیاری دارد. با کنترل کافی دیابت، سیم های ارتودنسی منجر به پاسخ طبیعی پریودنتال می شوند که نتیجه رضایت بخشی را برای بیماران ایجاد خواهد کرد، اما کنترل ناکافی دیابت می تواند تخریب پریودنتال را تسریع کند و اثرات منفی بر روی درمان ارتودنسی داشته باشد.
تجربه بیماران دیابتی در طول ارتودنسی
- نظر و تجربه زهرا: من دیابت نوع ۲ دارم و اول فکر می کردم ارتودنسی باعث التهاب شدید لثه ام می شود، اما با کنترل قند خونم و رعایت بهداشت دهان، همه چیز بدون مشکل پیش رفت.
- تجربه علی: با دیابت نوع ۱، حرکت دندان هایم در ابتدا خیلی کند بود، اما وقتی انسولینم را منظم کردم؛ دندان هایم به سرعت طبیعی حرکت کردند.
- تجربه محدثه: خشکی دهان من در طول ارتودنسی بیشتر شد، اما با استفاده از دهان شویه بدون الکل و واترپیک، هیچ پوسیدگی در طول درمان ارتودنسی نداشتم.
- تجربه نیما: چند نزدیک افت قند شدم، اما بعد از این که همیشه قبل از ویزیت یک میان وعده می خوردم، دیگر هیچ مشکلی نداشتم.
- تجربه نرگس: درمانم کمی طولانی تر شد، اما با کنترل قند و مراقبت از لثه، نتیجه نهایی عالی و بدون آسیب به استخوان بود.
نتیجه گیری
دیابت روند ارتودنسی را تحت تاثیر قرار می دهد و خطر التهاب لثه، تحلیل استخوان و کند شدن حرکت دندان ها را افزایش می دهد. با این حال، کنترل صحیح قند خون و رعایت دقیق بهداشت دندان باعث می شود بیماران دیابتی بتوانند درمان ارتودنسی موفق و ایمن داشته باشند.
بررسی منظم وضعیت دهان و لثه با متخصص ارتودنسی اهمیت ویژه ای دارد. اگر به دنبال نتیجه ای دقیق و درمانی شخصی سازی شده هستید، حتما با دکتر ستار کبیری، متخصص ارتودنسی و ناهنجاری های فک و صورت مشورت کنید تا بهترین برنامه درمانی برای شما طراحی شود.
سوالات متداول
آیا دیابت باعث افزایش التهاب لثه حین ارتودنسی می شود؟
بله؛ بیماران دیابتی نسبت به الهاب لثه حساس تر هستند؛ بنابراین رعایت دقیق بهداشت دهان ضروری است.
چگونه می توان از پوسیدگی دندان در بیماران دیابتی حین ارتودنسی جلوگیری کرد؟
استفاده منظم از مسواک، نخ دندان، دهان شویه بدون الکل و کنترل خشکی دهان باعث می شود پوسیدگی کاهش یابد.
آیا نوع دستگاه ارتودنسی (ثابت یا متحرک) در بیماران دیابتی تفاوت دارد؟
خیر؛ هیچ تفاوت درمانی وجود ندارد، اما رعایت بهداشت دهان در ارتودنسی ثابت اهمیت بیشتری دارد.
آیا سن بیمار دیابتی بر موفقیت ارتودنسی تاثیر دارد؟
هرچه سن بالاتر باشد و دیابت طولانی تر کنترل نشده باشد، ریسک التهاب لثه و تحلیل استخوان بیشتر می شود و درمان طولانی تر خواهد شد.
مصرف داروهای دیابت چه تاثیری بر ارتودنسی دارد؟
برخی داروهای کنترل قند ممکن است باعث خشکی دهان یا تغییر در ترمیم بافت ها شوند که نیاز به مراقبت بیشتر در طول ارتودنسی دارد.
