میکرودنشیا یا کوچکی دندان ها

اندازه غیر طبیعی دندان به عنوان یک بیماری و مشکل شناخته می شود. اگر اندازه یک یا چند دندان نسبت به سایر دندان ها و شرایط طبیعی کوچک تر باشد، فرد مبتلا به بیماری کوچکی دندان یا میکرودنشیا (Microdontia) می باشد. این بیماری می تواند محدود به یک دندان یا چند دندان باشد.

میکرودنشیا چیست؟

تحت عوامل مختلف از جمله اثرات ژنتیکی ممکن است که یک یا چند دندان فرد نسبت به حالت طبیعی کوچکتر باشند و در زمان صحبت و خوردن غذا و خوراکی ایجاد مشکل کنند به این بیماری کوچکی دندان گفته می شود که در علم پزشکی میکرودنشیا نام دارد. از نظر لغوی نیز میکرو اشاره به کوچک بودن دارد و دنشیا به وضعیت دندان اشاره دارد.

میکرودنشیا الزاماً به سایز دندان مربوط نمی شود و بعضا می تواند مربوط به هندسه دندان باشد. چرا که در برخی افراد ارتفاع تاج دندان طبیعی می باشد اما قسمت بالایی دندان به صورت مثلثی و مخروطی است و حالت طبیعی تاج دندان را ندارد که در این وضعیت عملکرد دندان کاهش می یابد. این بیماری نه تنها اثرات کوتاه مدت زیان باری مانند عدم توانایی در درست جویدن غذا، ایجاد مشکلات گوارشی و… دارد که در دراز مدت به دندان های دیگر هم آسیب وارد می کند و سبب خرابی، عفونت و شکسته شدن آنها می گردند. بیماری میکرودنشیا دارای انواع مختلفی است و در برگیرنده یک یا چند دندان در نقاط مختلف دهان و یا به صورت پیوسته در تمام طول یک فک رخ داده باشد.

انواع میکرودنشیا یا کوچکی دندان

از نظر فراگیری این نوع بیماری در سه دسته بندی قرار می گیرد که به صورت زیر می باشد:

۱- میکرودنشیای موضعی:

اگر بیماری کوچکی دندان مربوط به یک دندان باشد و فقط یک مورد از دندان های فرد حالت طبیعی نداشته باشد، او مبتلا به میکرودنشیای موضعی است. در کنار عوامل ژنتیکی، کوچک بودن فک در یک سمت، نامتقارن بودن فرم چانه، فشار سایر دندان ها و… نیز می توانند باعث این بیماری در فرد شوند. دندان های پیشین و همچنین آسیای سوم از جمله مواردی هستند که بیشتر از سایر دندان ها در معرض ابتلا به میکرودنشیای موضعی هستند.

بیشتر بدانید: روش های تشخیص کوچک بودن فک پایین چگونه است؟

۲- میکرودنشیای گسترده:

حالت عکس نوع موضعی می باشد و افرادی که به میکرودنشیای گسترده مبتلا باشند از کوچک بودن تمام دندان ها و یا بیش از ۹۰ درصد از آنها رنج می برند. بعضا دیده می شود که در این افراد فقط یک یا دو دندان حالت طبیعی دارد. علت ابتلا به این بیماری مواردی مانند سندروم داون، کوتاهی هیپوفیز، عوارض شیمی درمانی و … می تواند باشد.

۳- میکرودنشیای نسبتا عمومی (میکرودنشیای فکی):

این بیماری در مقایسه دندان های دو فک نسبت به همدیگر قابل تشخیص است و به وضوح مشاهده می شود که دندان های یک فک از فک دیگر کوچکتر هستند. شاید از نظر عملکردی و اندازه دندان ها طبیعی باشند و فقط نسبت به بزرگتر بودن دندان های فک دیگر کوچکتر دیده شوند و گاهی نه، واقعاً دندان ها اندازه طبیعی و مناسبی در یک فک ندارد. متخصصین علت اصلی این نوع بیماری را ژنتیک فرد می دانند که یک فک از یک والد و فک دیگر را از والد دیگر به ارث رسیده است.

آزمایش های لازم برای تشخیص دلایل ژنتیکی بیماری کوچکی دندان

برای اینکه متخصص بتواند در زمینه تشخیص به صورت دقیق عمل کند و عامل ژنتیکی را مورد بررسی قرار دهد برای فرد آزمایشهای ویژه ای را برای فرد تجویز می کند که شامل آزمایش خون، آزمایش ژنتیک و… می شود. با انجام این آزمایشها و ارائه نتایج، وضعیت دندان بررسی می شود و در صورتی که عوامل دیگری در کوچکی دندان دخیل نباشند، برای درمان اقدام لازم صورت می گیرد.

درمان میکرودنشیا با ارتودنسی

درمان ارتودنسی به عنوان یکی از شاخص ترین روش های اصلاحی ناهنجاری های دندان و فک شناخته می شود که در خیلی موارد سبب می گردد نیاز به جراحی و درمان های تهاجمی دیگر وجود نداشته باشد. در مورد کوچکی دندان ها، زمانی که به صورت ناحیه ای و یا عمومی اکثر دندان های یک فک کوچکتر از اندازه طبیعی باشند، فرد می تواند برای درمان با روش ارتودنسی اقدام نماید.

• مهمترین ویژگی و تاثیرگذاری ارتودنسی بر روی دندان ها، ایجاد جهت گیری مناسب است.
• زمانی که دندان ها به درستی و در یک خط به صورت منظم قرار بگیرند، نسبت به حالت زاویه دار و کج، ارتفاع بیشتری پیدا می کنند. همین موضوع سبب می شود که طول مفید دندان بلندتر شود و چهره زیباتری را ایجاد کند.
• ارتودنسی سبب بزرگ شدن دندان ها نمی شود، بلکه آنها را در حالت طبیعی قرار می دهد.

مراحل درمان کوچکی دندان با ارتودنسی

برای درمان کوچکی دندان با روش ارتودنسی نیاز است که بیمار مراحل درمانی زیر را طی کند:

• انتخاب بهترین متخصص ارتودنسی و دریافت نوبت: ابتدا باید دقت کنید که بهترین متخصص ارتودنسی را شناسایی کنید و با دریافت نوبت قبلی زمان انجام معاینه را مشخص نمایید. تاثیر توانایی، دانش و تجربه متخصص ارتودنسی در دستیابی به نتایج بهتر در درمان بسیار زیاد است.

بیشتر بدانید: اهمیت انتخاب متخصص ارتودنسی در روند درمان

• انجام معاینات: با حضور در مطب متخصص تمام معاینات لازم انجام می شود و درصورتی که نیاز به عکس برداری باشد، برای فرد تجویز می گردد.
• تشخیص شرایط بیماری: متخصص با انجام معاینات و بررسی عکس های رادیوگرافی وضعیت دندان ها را بررسی می کند تا نوع میکرودنشیا (موضعی، گسترده و عمومی) تعیین گردد.
• انتخاب روش ارتودنسی: درمان ارتودنسی چندین روش و مدل دارد که شامل ارتودنسی ثابت و متحرک می گردد، متناسب با نوع میکرودنشیای تشخیص داده شده، متخصص نوع خاصی از ارتودنسی را تجویز می کند.
• جایگذاری ارتودنسی: با ارائه وقت بعدی، زمان جایگذاری مشخص می شود و در این جلسه سیم و براکت های ارتودنسی مناسب با شرایط دندان ها جایگذاری می شوند و به مقدار لازم سفت می شوند.
• انجام معاینات دوره ای: در طول درمان ارتودنسی که بین شش ماه تا دو سال ممکن است به طول بیانجامد نیاز است که به صورت دوره ای فرد به متخصص مراجعه کند تا وضعیت سیم ها و پایداری براکت ها بررسی شود. همچنین با پیشرفت درمان تغییرات لازم در ارتودنسی اعمال گردد.

تغییرات بیماری کوچکی دندان قبل و بعد از ارتودنسی

ایجاد نظم و یک دستی در دندان ها مهمترین تغییر بعد از درمان ارتودنسی می باشد. حالا فرد با مجموعه ای منظم از دندان ها روبرو است که به درستی کنار یکدیگر قرار گرفته اند. این نظم و همراستایی دندان ها سبب می شود که کوچکی آنها کمتر به چشم بیاید و بخاطر حالت عمودی که گرفته اند، عملکرد مناسبی در زمان صحبت کردن و غذا خوردن داشته باشند. یکی از دلایل کوچکی دندان ها جهت گیری نامناسب آنهاست که به دلیل زاویه دار بودن کوتاه تر از بقیه مشخص می شوند.

مهمترین ویژگی های درمان کوچکی دندان با ارتودنسی

• ایجاد نظم و یکدستی در دندان ها
• کمک به افزایش طول تاج دندان با کشیده شدن دندان ها
• بهبود عملکرد دندان ها با همراستایی آنها با یکدیگر
• افزایش عمر دندان ها و جلوگیری از شکستگی و فشار به دندان ها در اثر انحرافی که داشته اند.
• مناسب شدن فرم دهان و دندان و افزایش زیبایی چهره
• امکان استفاده راحتتر از کامپوزیت، تاج دندان و روکش برای دندان ها ارتودنسی شده، چرا که راستای آنها یا سایر دندان ها همسو شده است.

دیگر روش های درمان کوچکی دندان

درمان دندان های کوچک به دو دلیل ضروری می باشد. اول اینکه فرم و اندازه دندان تاثیر زیادی در ظاهر و چهره فرد دارد و برای ایجاد زیبایی، نیاز است که دندان های کوچک درمان شوند. مورد بعدی درمان برای افزایش عملکرد مناسب دندان ها و جلوگیری از خراب شدن سایر دندان ها و وارد آمدن آسیب به زبان و کناره های دهان است. مهمترین روش های درمان میکرودنشیای عبارت است:

۱- استفاده از کامپوزیت:

پوشش کامپوزیت از روش های زیبایی و درمانی است که در زمینه دندان های کوچک نیز استفاده می شود. البته به این نکته توجه کنید که زمانی می توان از کامپوزیت استفاده کرد که دندان کوچک همراستا با دندان های دیگر باشد. پس اگر علاوه بر کوچک بودن دندان، نا همراستایی نیز وجود دارد باید ابتدا ارتودنسی انجام شود.

متخصص دندانپزشکی ابتدا فرآیند آماده سازی دندان ها را انجام می دهد و بعد از صیقل دادن دندان، کامپوزیت قالب گرفته شده را بر روی آن می چسباند. طول درمان در این روش کوتاه است و این قابلیت فراهم است که از رنگ مناسبی از کامپوزیت برای دندان فرد استفاده شود که مشابه سایر دندان های او باشد.

۲- استفاده از روکش دندان:

برای دندان هایی که دچار عیب ظاهری هستند و یا بر روی آنها درمان عصب کشی انجام شده باشد، روکش دندان استفاده می شود. روکش دندان یک پوسته نازک می باشد که در رنگ بندی های مختلف موجود است و در سطح روبرویی دندان قرار می گیرد. جنس روکش سرامیک، پرسلان و … می باشد. از ویژگی های این درمان استحکام و ماندگاری بسیار بالای آنها می باشد. معمولا طی دو جلسه درمان روکش بر روی دندان های کوچک انجام می شود. برای برخی افراد نیاز است که قبل از قرار دادن روکش بر روی دندان، سطح دندان تراشیده شود.

۳- استفاده از تاج دندان:

روش دیگری که با کمک آن می توان مشکل کوچکی دندان را برطرف کرد استفاده از تاج دندان است. با کمک این روش می توان به صورت کامل دندان را ترمیم کرد و در مواردی که دندان شکل مثلثی و مخروطی دارد و عملکرد آن مناسب نیست، استفاده از تاج دندان بسیار مناسب می باشد. تاج دندان از جنس سرامیک است و به رنگ دندان ساخته می شود.

دلایل کوچک بودن دندانها

عوامل گسترده ای می تواند سبب کوچک بودن دندان ها شود که این عوامل در افراد مختلف متفاوت می باشد. رایج ترین دلیل که سبب ایجاد دندان کوچک در افراد می شود دلایل ژنتیکی و وراثتی می باشد و بعد از آن دلایلی مانند آسیب دیدگی دندان، ساییدگی دندان، عادات نامناسب فردی مانند دندان قروچه و … می باشد. در زیر تعدادی از عوامل بیماری میکرودنشیا را مرور می کنیم:

• عوامل ژنتیکی: رایج ترین علت این بیماری اثرات ژنتیکی است که از ابتدا فرد دارای دندان های کوچکتر می باشد. وقتی که تفاوت اندازه در دندانها کامل واضح و مشخص است، بخاطر تاثیر ژن پدر و مادر به صورت همزمان است که برخی دندان ها تحت تاثیر یک والد بزرگتر و برخی تحت تاثیر ژن والد دیگر کوچکتر می شوند. علاوه بر اندازه، کیفیت دندان، رنگ آن، شکل آن و … نیز تحت تاثیر ژنتیک می باشد.
• دندان قروچه: یک عادت فراگیر در خیلی از افراد دندان قروچه می باشد. این رفتار در دراز مدت سبب سایش دندان می شود و مقدار زیادی از سطح آن را از بین می برد. در نتیجه دندان هایی که تحت تاثیر سایش ناشی از دندان قروچه قرار گرفته اند، دچار کوچکی دندان موضعی می شوند و باید برای درمان اقدام شود.

بیشتر بدانید: آیا میتوان دندان قروچه را با ارتودنسی درمان کرد

• جنس دندان: در طول عمر فرد به دلیل خوردن انواع غذا و خوراکی به دندان فشار وارد می شود. اگر جنس دندان خوب نباشد سرعت تحلیل رفتن بالاتر است و دندان کوچک می شود از طرفی ریشه دندان ها نیز متفاوت است و در کوچک شدن دندان و تحلیل رفتن آن اثر گذار می باشد.
• آسیب به دندان: ایجاد حادثه و آسیب در محدوده دهان و دندان سبب می شود که برخی دندان ها دچار لب پریدگی شوند. زمانی که قسمتی از دندان به دلیل لب پریدگی جدا شود و یا بشکند دندان کوچکتر از حالت عادی مشاهده می شود و فرد به کوچکی دندان مبتلا می گردد.
• لیفت لثه: اگر میزان رشد بافت لثه به سمت بالا بیشتر از حالت طبیعی باشد، قسمتی از تاج دندان را می پوشاند. در این حالت ظاهر دندان کوچک به نظر می رسد اما در واقعیت دندان دارای طول طبیعی است و فقط قسمتی از آن در حالت مخفی و پوشیده قرار گرفته است. با مراجعه به متخصص و انجام معاینات این نوع کوچکی دندان تشخیص داده می شود و مورد درمان قرار می گیرد.
• افزایش عمر: با گذر عمر و بالا رفتن سن تمام استخوان های بدن دچار فرسایش و تحلیل می شوند که دندان ها نیز از این امر مستثنی نیستند. معمولا دندان هایی مانند نیش و دندان های کناری اگر در سنین بالا سالم مانده باشند و دچار خرابی و پوسیدگی نشده باشند، به مقدار قابل توجهی کوچکتر به نظر می آیند و دچار سایش گردیده اند.
• تاثیر بیماریهای خاص: اگر فرد در دوره یک بیماری خاص قرار داشته باشد و یا فرآیند درمانی حساسی مانند شیمی درمانی را بگذراند، دچار عوارض مختلفی می گردد. یکی از عوارض بیماری های خاص و روش های درمانی از جمله شیمی درمانی سبب می شود که برخی دندان ها رشد متفاوتی نسبت به سایر دندان ها داشته باشند و سایز نهایی آنها با هم متفاوت باشد. بیماری سندرم داون نیز در مواردی بر روی سایز دندان اثر می گذارد و سبب میکرودنشیا می شود.

سوالات متداول

۱- چرا باید برای درمان میکرودنشیا اقدام کنیم؟

دو عامل سبب می گردد که درمان میکرودنشیا بسیار ضروری باشد، اول اینکه از نظر ظاهری تغییر زیادی در چهره فرد ایجاد می کند. مورد بعدی عدم قرار گیری دندان ها روی یکدیگر است که سبب می شود در جویدن غذا و خوراکی فرد با مشکل روبرو باشد. مشکل عدم تناسب و قرار گیری دندانها روی هم به همینجا ختم نمی شود و باعث فرسایش و خرابی دندان نیز می شود و طول عمر آنها را کاهش می دهد. غذا و خوراکی در بین دندان ها گیر می کند، رعایت بهداشت به درستی صورت نمی گیرد و … این موارد نشان می دهد که درمان میکرودنشیا ضروری است و باید برای درمان آن سریعا اقدام شود.

۲- آزمایش های لازم برای تشخیص دلایل ژنتیکی بیماری کوچکی دندان؟

برای اینکه متخصص بتواند در زمینه تشخیص به صورت دقیق عمل کند و عامل ژنتیکی را مورد بررسی قرار دهد برای فرد آزمایشهای ویژه ای را برای فرد تجویز می کند که شامل آزمایش خون، آزمایش ژنتیک و .. می شود. با انجام این آزمایشها و ارائه نتایج، وضعیت دندان بررسی می شود و در صورتی که عوامل دیگری در کوچکی دندان دخیل نباشند، برای درمان اقدام لازم صورت می گیرد.