کمبود یا فقدان مادرزادی دندان، به عنوان یکی از شایع ترین ناهنجاری های رشدی در دندانپزشکی شناخته می شود که به دلیل ناتوانی در رشد کامل چند دندان در دهان کودکان ایجاد می شود. بیش از ۲۰ درصد از بزرگسالان به طور مادرزادی حداقل یک دندان کمتر دارند.
فقدان مادرزادی دندان باعث مشکلاتی مانند تغییر فرم صورت می شود. برای جلوگیری از این مشکلات، کودکان باید قبل از دو سالگی حتما به متخصص مراجعه کنند.
انواع کمبود دندان کدام اند؟
زیر مجموعه هایی که به دلیل کمبود دندان مادرزادی، در دندان ها ایجاد مشکل می کنند، شامل سه نوع هستند:
- هایپودنشیا: به معنای فقدان بخشی از دندان هاست.
- الیگودونشیا: به فقدان برخی از دندان ها به دلیل مشکلات مادرزادی گفته می شود.
- آنودنشیا: به معنای فقدان کامل دندان هاست و به عنوان یکی از اختلالات ژنتیکی شناخته می شود..
آنودنشیا به صورت کلی، در مقایسه با دو حالت دیگر، شایع تر است. هایپودنشیا اغلب به دلیل عوامل ژنتیکی به وجود می آید که معمولا کمبود دندان در این نوع بین ۱ تا ۵ دندان است. الیگودونشیا نیز ناشی از عوامل ژنتیکی است و به شرایطی گفته می شود که در آن ۶ دندان یا بیشتر از دندان ها وجود ندارند.
البته، این شرایط ممکن است شامل دندان های شیری و یا دائمی باشد ولی در بیشتر موارد، دندان های دائمی را در بر می گیرد.
فقدان دندان در کدام دندان بیشتر رخ می دهد؟
شایع ترین موارد کمبود دندان مادرزادی مربوط به دندان های عقل است. اگر دندان های عقل را نادیده بگیریم، درصد بزرگسالانی که فقدان دندان دارند، از ۲۰ درصد به حدود ۵ درصد کاهش می یابد.
در صورتی که فقط یک دندان پرمولر به جای دو دندان پرمولر داشته باشیم، ممکن است فقدان مادرزادی دندان در این ناحیه وجود داشته باشد یا این امکان وجود دارد که یکی از پرمولر های ما در روند درمان ارتودنسی کشیده شده باشد.
دندان های نیش در فک بالا (در کنار دندان های جلویی کودکان رشد می کنند) و ثنایای مرکزی پایین (دو دندان جلویی که در فک پایین قرار دارند) نیز از جمله مواردی هستند که فقدان مادرزادی دندان در آن ها شایع است.
چه راهکارهایی برای درمان کمبود مادرزادی دندان وجود دارد؟
در برخی از افراد شاهد هستیم که بعضی از دندان های دائمی تشکیل نشدند و به صورت مادرزادی وجود ندارد. این مشکل معمولا در ناحیه ی دندان ۲ بالا و دندان ۵ پایین اتفاق می افتد. وقتی با چنین مشکلی روبرو هستیم معمولا دو راه حل درمانی داریم:
- فضاها بسته می شود و دندانی که وجود ندارد به وسیله ی دندان های دیگر جایگزین می شود.
- فضای دندان تشکیل نشده را باز می کنیم و بیمار را برای کاشت دندان ارجاع می دهیم.
انتخاب بین این دو روش به عوامل متعددی از جمله سن بیمار، یک طرفه یا دو طرفه بودن دندان تشکیل نشده، اندازه و فرم دندان نیش و همچنین روابط فکی بیمار بستگی دارد.
بیشتر مطالعه کنید: ارتودنسی متحرک چیست؟
اگر بستن فضا را انتخاب کنیم زمانی که بیمار تحت درمان ارتودنسی قرار گرفت، فضاها به سمت جلو بسته می شوند. در انتهای درمان به این روش، به دلیل این که دندان نیش را جایگزین دندان دیگر کردیم، بیمار را جهت انجام درمان های تکمیلی ترمیم ارجاع می دهیم و فرم دندان هایش تغییر می کند.
در روش دوم زمانی که فضا را برای ایمپلنت باز می کنیم، چندین ماه مانده به انتهای درمان ارتودنسی بیمار جهت کاشت ایمپلنت ارجاع داده می شود و طوری برنامه ریزی می کنیم که در انتهای درمان زمانی که براکت ها را برمی داریم، بیمار روکش دندان ایمپلنت شده را هم دریافت کرده باشد و بتواند از لبخند زیبا بهره مند شود.
چرا ممکن است یک دندان به طور مادرزادی از دست رفته باشد؟
در فرآیند رشد صحیح دندان، سیگنال های ژنتیکی متعددی نقش دارند. در بیشتر موارد، عدم وجود یک نوار بافتی به نام لامینا در زیر لثه سبب فقدان دندان های مادرزادی می شود. بر اساس تحقیقات علمی، ژن های AXIN2، PAX9 و MSX1 در رشد دندان نقش مهمی دارند. جهش در این ژن ها ممکن است باعث فقدان مادرزادی دندان شود.
بر اساس آمار، علت اصلی از دست دادن دندان ها، سابقه خانوادگی و مشکلات ژنتیکی است. همچنین بعضی اختلالات ژنتیکی مانند دیسپلازی اکتودرمی علاوه بر از دست رفتن دندان ها، ممکن است مشکلات دیگری مانند نازک شدن موها، ناهنجاری های ناخن، از دست دادن شنوایی، عدم وجود غدد عرق و بینایی ضعیف نیز وجود داشته باشد.
علائم و نشانه های فقدان دندان کدام اند؟
نداشتن دندان از علائم اصلی فقدان مادرزادی دندان است. علاوه بر این، دندان های کوچک میخی شکل، شکاف و فاصله بین دندان ها و دندان های بزرگ با حفره های پالپ بسیار بزرگ (دندان های تارودونتیک) ممکن است از دیگر علائم فقدان دندان باشند.
دندان های شیری باید تا سن ۳ سالگی و دندان های دائمی باید تا سن ۱۲ الی ۱۴ سالگی به جزء دندان های عقل بیرون بیایند. اگر در این سنین دندانی رشد نکند نشان دهنده فقدان مادرزادی دندان است.
نحوه تشخیص فقدان دندان کدام اند؟
فقدان دندان با یک معاینه معمولی توسط دندانپزشک قابل تشخیص است. در صورتی که ایشان به این بیماری مشکوک باشد، برای تایید تشخیص بیماری از اشعه ایکس دندانپزشکی استفاده می شود.
نداشتن دندان چه مشکلاتی در بر دارد؟
فقدان دندان، می تواند برای شما مشکلاتی به وجود آورد. برخی از این مشکلات شامل نگرانی درباره ظاهر دهان (به خصوص اگر دندان های قدامی را از دست داده باشید)، خطر آسیب به دندان های اطراف، مشکلات در گفتار و تغذیه، کج شدن دندان های دیگر، بیشتر شدن خطر بیماری لثه و پوسیدگی دندان، همچنین تحلیل استخوان فک که ممکن است به مرور زمان باعث افتادگی صورت شود.
بنابراین، اگر متوجه فقدان دندان شدید، باید به این موضوع توجه کنید و هرچه سریع تر با پزشک مشورت کنید تا بتوانید درمان مناسب را برای کمبود دندان انجام دهد.
رابطه فقدان مادرزادی دندان با سندرم های مختلف
اختلالاتی مانند سندرم داون و دیسپلازی اکتودرمی ارتباط مستقیمی با کمبود دندان های مادرزادی دارند. البته، برخی دندانپزشکان معتقدند که تعداد دندان های انسان در حال تغییر تکاملی است و در آینده، به جای ۳۲ دندان، فقط ۲۰ دندان برای بشر کافی خواهد بود.
